"Leizaolarekin espioi lanetan ibili nintzen erbestean"

Sorne Unzueta 1900eko azaroaren 27an jaio zen Bilboko Marzana kalean, Abandon. "Hiru gizalditan bizi izan naiz: 35 egun XIX. mendean, XX. gizaldi osoa eta ia bi urte gizaldi honetan", aldarrikatzen du ozenki, gerra garaiko emakume heroiko haien izaera irmoaz. Oroitzapenak nahas-mahasean pilatzen dira bere etxeko apalategietan. "Nire gazte denboran, abertzaleok Sabino Aranaren idolatrian bizi izan ginen, baina orain ez dut berdin pentsatzen, gizakion anaitasunean bizi behar dugulako", argudiatu du.

Galdera. Gaztetan, euskara ikasteari ekin zenion. Zerk bultzatu zintuen horretara?

Erantzuna. Txikitan, gurasoak galdu eta izeba baten etxera ekarri ninduten, Bilbora. Garai hartan, Bilbon ez zen ia euskararik entzuten eta abertzaleok ikurriña paparrean jarrita ibiltzen ginen kalean. Baina behin, hauxe irakurri nuen paper batean: "Mucho patriotismo y mucho coraje es papel mojado si no aprendes el euzkera". Horrexek bultzatu ninduan euskara ikastera. Hamasei urte nituen orduan.

G. Sei urte geroago, Bizkaiko Diputazioak irakasle elebidunak kontratatzeko lehendabiziko deialdia egin eta maistra bihurtu zinen...

E. Errigoitiko eskola batera bidali ninduten lehenengo. Hango guraso euskaldun askok ez zuten nahi beren seme-alabek euskaraz ikastea, baina azkenean, lortutako emaitzak ikusita, konbentzitu egin genituen.

G. Gerra aurreko urte haietan, olerkiak eta artikuluak argitaratzeaz gain, Emakume Abertzale Batzaren sorreran parte hartu eta mitinak ere ematen zenituen. Horri esker Leizaola, Agirre eta Lauaxeta, besteak beste, gertutik ezagutu zenituen.

E. Leizaolarekin, gainera, espioi lanetan ibili ginen erbestean. Nire senarra Frantziako euskal erresistentziako buru izan zen, eta niri, Frantzia libretik Frantzia okupatura paperak eramateko ardura eman zidaten. Bular kolkoan gordeta eramaten nituen, naziek ez zituztelako normalean emakumeak katxeatzen. Gorriak eta beltzak ikusi genituen. Egun batean, aliatuen desenbarkua non egingo zen informatzeko, barruan bost hondartzetako hareak zeramatzaten eskularru batzuk eman zizkidaten beste aldera pasatzeko. Zorionez, soldadu alemanak ez ziren ohartu ere egin.

G. Gertaera haietan oinarriturik, eleberri bat idatzi zenuen.

E. Me voy contigo izenburua du. Orain arte ez da behin ere argitara eman, eta ez dut uste publikatuta ikusiko dudanik.

G. Nola lortu duzu 102 urtera horren sasoi onean heltzea?

E. Kefirra; horixe da sekretua. Turkieraz bedeinkapena esan nahi du, eta bazilo gaitz guztiak hiltzen ditu, biriketakoak zein sabelekoak.

G. Eta zer falta zaizu egitea bizitza honetan?

E. Zer falta zaidan? Hiltzea. Orain dela gutxi, bizitzaz nazka-nazka eginda, kefirra hartzeari uztea erabaki nuen, baina suizidioa dela esan zidaten. Hiltzea besterik ez zait falta, baina ez dakit nola egingo dudan.