Sobre heroes e tumbas

Tiña eu dúbidas de se as miñas Botellas ao mar acaían ben neste suplemento cultural, pois na Galiza, dicir "cultura" é dicir discurso, non poesía. Todo é cultura, porén aos escritores galegos non nos é dada a inxenuidade, ignorar as contradiccións sociais, e tanta ideoloxía nosa acaba coa poesía. Nada máis tratamos "grandes temas", de modo que aquelas "botellas", dispersas e gratuítas, pareceume que podían ser vistas como frívolas. Así que acordei mellor escribir sobre "temas". Hoxe, se lles parece, toca a sepultura dos escritores. As botellas gardeinas na adega dun blog (susodetoro.blogaliza.org). A ver se non hai quen as beba.

Fíxome pensar en tumbas a reclamación dos restos de Machado co sentido de alimentar a memoria nacional republicana española. Machado en Madrid, símbolo nacional. Exactamente como fixemos na Galiza desde a morte de Rosalía, transformando a súa tumba en altar nacional en 1891. A memoria republicana española tan fráxil é que precisa agora de devocións comunitarias como aquela.

Deixados no esquecemento os nosos reis medievais, ignorando a Capela Real da catedral compostelana, o Panteón de Galegos Ilustres é o fulcro da identidade galega. No século XIX non había nación sen panteón dos pais da patria. Os nosos "pais da patria" son escritores, paradoxalmente o "pai" senlleiro é muller, Rosalía. No altar patrio tamén Castelao. Os restos de ambos foron trasladados para recibir o respecto nacional. Castelao morreu de doenza e morriña, morto Franco e cun sistema democrático, de seguro que gustou de voltar á Terra (aínda que había preferir estar en Rianxo). Mais, e Rosalía? Teralle prestado a Rosalía ser trasladada de Iria a Santiago?

A picheleira Rosalía non ha estar mal enterrada en Santiago, agora ben, ela explicitamente preferiu o cemiterio de Adina, en Iria. Fixo mal o seu marido, e pai da patria, promovendo ese culto nacional? Coido que para a Galiza foi bo, precisaba figuras públicas de mérito. Mais Rosalía, que era artista de vez e libre, sentíase entón ben distante de querer representar o papel de guía patriótica. Murguía serviu á causa do país, traizoando á súa muller e á artista.

O artista ten difícil escapar a ese destino.