Egunkari amerikarra III

Los Angelesetik atera nahian gabiltzala, Elizabeth adiskidea eta biok, auto-ilara handi batekin egin dugu topo. Sei bide eta den-denak autoz beterik. Ikaragarria benetan.

Ezkerreko aldean bide bat hutsik zegoen eta auto bakar batzuk sartzen ziren bertatik. Halako batean, Elizabethek "ez naiz konturatu, ezkerreko bidetik joan gaitezke-eta" bota dit, pozarren. Bolanteari golpe bat eman eta bide horretatik sartu da. Berehalaxe galdetu diot Elizabethi zeinentzat zen bide bakarti hura. "Auto berean jende asko doan ibilgailuentzat da bidea, horrexegatik hartu dugu". Harrituta esan diot, "jende asko? Bi baino ez goaz-eta". Elizabethek argitu dit bi pertsona jende asko dela Los Angelesen, eta bideak daudela pertsona bat baino gehiago doazen ibilgailuentzat.

Aitaren batean atera gara Los Angeles hiri erraldoitik, abiada bizian. Nik alboko sei bideetan harrapatuta zeuden autoei begiratzen diet. Ehundaka autori hartu diegu aurrea, milakari beharbada. Eta auto guzti haietan pertsona bakar bat zihoan.

Mendiak lehor-lehorrak dira bazter hauetan. Bertolt Brechtek Los Angeleseko exilioan zegoela bere egunerokoan idatzi zuenaz gogoratu naiz: "Harramazka egin eta berehalaxe agertzen da hemen desertua. Uraren kontua ordaintzeari utzi eta ikusiko duzu zeinen azkar desagertzen diren loreak".

San Diegorako autobidean sartu gara azkenik. Kostako bidea da, Los Angeles Mexicoko mugarekin lotzen duena. Autoan goazela San Juan Capistrano hiria zeharkatu dugu. San Juan ezaguna da urtero San Jose egunean milaka enara biltzen direlako bertara. Han uda igaro eta urriaren bukaeran bueltan joaten dira Argentinako Corrientes herrialdera. Sei mila kilometroko hegaldia egiten dute beren hego txikiekin.

San Juaneko enaren kontakizun ederrak kontrastea egiten du autotik ikusten den paisaiarekin. Hemen ere, bazterrak suak erreta daude, eta zerua estalia dago. Ematen du duela gutxi izandako suteko keek ez dutela alde egin nahi paraje haietatik.

San Diegora sartu gara. Bidetik ikusten da hango badia, eta badian portu handia. Portuan armadako hegazkin-ontziak eta destruktoreak.

Eileen Miles idazleak etxean hartu gaitu. Hirurogei urte bete behar ditu andreak baina gaztetxo baten itxura du, bakero estuak ditu soinean eta bota kanperoak. San Diegokotik alde egin nahi duela esan digu Eileenek. "Badaramatzat bost urte unibertsitate honetan eta aldatu egin nahi dut. Badakit toki onean nagoela eta beharbada ez dudala hoberik aurkituko. Baina hirurogei urterekin gauzak ezberdin ikusten dira".

Eileeni entzun eta San Juan Capistranoko enarekin oroitu naiz. Urtero-urtero falta barik itzultzen diren enarekin. Badakizu bueltatuko direla. Aldiz, gure bizitzak mugak ditu. Gauza batzuk ez dira urtero-urtero itzultzen.

- 2007ko azaroaren 7a, San Diego. University of California-San Diego, Visual Arts Performance Space, arratsaldeko lau eta erdiak. Horixe genuen hitzordua. Kaliforniako Unibertsitateko San Diegoko kanpusa erraldoia da. Muino batean kokatua, eraikinak han-hemenka daude eta hiri bat ematen du kanpusak berak. Kanpusaren erdialdean dago antzokitxoa eta bertara joan gara. Antzokiaren kanpoaldean, Jenny Holzerrek diseinatutako argiak.

Ehundik gora ikasle hurreratu dira irakurraldira. Bakar batzuk espainolezko eskolak hartzen dituzte. Baina gehienak ingeles literaturako ikasleak dira. Jaiotza olerkia irakurri dugu emanaldia bukatzeko. Familia berriei buruzkoa da poema. Neska bat hurreratu zait behin emanaldia bukatu eta gero. "Ni neu nauzu poemako umea" esan dit.

Emanaldiaren ostean afaltzera joan gara. Jatetxe errusiar batera. Bertan ketzen omen dute izokina. Horixe eskatu dugu, etxeko izokina. Eileenek lagun bat gonbidatu du. Jane. Unibertsitateko irakaslea hura ere. "Ni behin egon nintzen Euskal Herrian. Laurogeiko hamarkadan izango zen. Arrasaten jo nuen nire taldearekin" esan dit. "Nolatan ba, zure taldearekin Arrasaten?" galdetu diot. "Kontua da talde punk bateko kidea izan nintzela gaztaroan eta Europatik bira egin genuela. Kontzertuetako bat Arrasaten izan zen. Zinema zahar batean. Harrigarria izan zen, jende andana bildu zen-eta kontzertura".

Nik ezin nuen sinetsi. San Diegoko unibertsitateko literatura irakaslea Arrasaten egon zen hogei urte lehenago talde punk batekin jotzen. Okerrena da, beharbada ni neu joan nintzela kontzertu hura ikustera, nerabezaroan. Eta orain hantxe geunden, San Diegon, elkarrekin izokina jaten eta vodka edaten.

- 2007ko azaroaren 8a, Renora bidean. Eileenen autoaren atzetik joan gara San Diegoko aireportura. Eileenek pick-up bat du, bigarren eskukoa. Autobidean aurrera egin eta Tijuanara iritsiko ginateke, Mexikora. Hurre-hurre dago, muga berta-bertan dago. Ordea, aireportuko irteera hartu dugu guk.

Portuaren alboan dago aireportua. Orduan eta handiagoa begitandu zait kaia bigarrenez ikusi dudanean. Gogoan hartu ditut nire herriko arrantzaleak. Nola etorri ziren San Diegora arrantzan egitera hirurogeiko hamarkadan. Estimatuak ziren euskal arrantzaleak paraje hauetan garai hartan. Zeinen txikiak izango ziren beren arrantza-ontziak armadako barkuen aldean.

Aireportura iritsi eta bertan utzi dugu alokatutako automobila. Renorako hegaldia dugu gaur. Las Vegasen egingo du hegazkinak geldialdia. Ordu erdiko geldialdia egiten du. Jendea jaitsi egiten da eta beste batzuk igo. Guk hegazkin barruan egon beharko dugu zain. Gero, hegazkin berak jarraitzen du bidea, lineako autobusa balitz bezala. Ohikoa da hori Estatu Batuetako barruko estatuetan. Oraindik hiru Estatu geratzen zaizkigu irakurketak egiteko: Nevada, New Mexico eta Texas. Eta handik New Yorkera.

Renon jende ezagunarekin egingo dugu topo: Joseba Zulaika, Bernardo Atxaga, Mari Jose Olaziregi, Estibalitz Ezkerra eta enparauak. Mezu elektroniko bat jaso dut haiena. Afaria egingo dugu denok elkarrekin El Dorado izeneko hotelean. Hantxe bertan hartu dizkigute gelak. Hotela, nola ez, kasinoa ere bada.