Valparaiso

Madariaga ahizpak Valparaiso ontzira igo zirenean, lau maleta zeramatzaten aldean: Luisarenak ziren bi, Gabrielarenak beste biak. Ahizpa bikiak izanagatik, ez ziren inondik ere haien maletak euren parekotasun fisiko harrigarriaren erakusle. Luisaren maletak erraldoiak ziren bi biak, txikiak oso Gabrielarenak. Maleta erraldoiek izan ohi dute halako proportzio gabetasun bat, norbera fisikoki dena baino handiagoa den ekipaia bat aldean eramateak asko du artifiziotik, asko esaten du horrek norberak bere buruaz egin duen sasi-eraikuntzaz ere, munduan objekturik gabe defendatzeko halako ezintasun bat adieraziko balute bezala daramatzagun baul erraldoiek: zarena eta daukazuna, zarena eta bidaiarako premiazko jotzen duzuna, esentzia eta apendizea, taupada eta osagarri hila, aurrez aurre jarriak biak. Kasu honetan baina, Luisaren kutxen tamainak bazuen azalpenik, bere ahizpa bikia ez bezala, ezkondu eta bertan geratzeko asmotan baitzihoan Ameriketara. Mario senargaia zain izango zuen New Yorkeko portuan.

Luisaren maletak erraldoiak ziren bi biak, txikiak oso Gabrielarenak

Denbora laburrean egin zuen dirua Miamiko frontoietan

Denborarekin, kapitainei legez gertatzen zaie senar-emazteei ere

Hiltzen zen lehen bidaiaria izaki, ez zegoen garbi protokoloa

Laster helduko zen portuko festa. Girnaldak eta paper zirrinta koloretsuak

Zeregin bakarra berri txar hura kontatzeko erarik onena topatzea zen

Ia bi urte ziren Mario Floridan zela. Luisari epe hura eternala egin zitzaion arren, denbora laburrean egin zuen dirua Miamiko frontoietan, etxea erosi eta asentatu orduko jiratu zion Le Havretik New Yorkerako trabesia burutzen zuen ontzia hartzeko beharrezko zuen dirua. Luisak, ordea, ez zuen hain bidaia luze eta astuna bakarrik egin nahi izan, eta bere patrikatik ordaindu zuen ahizparen bidai-txartela, Mariori deus ere esan gabe, jakin bai baitzekien gustura pagatuko zuela hark Gabrielaren txartela ere, hura ahizpa laguntzera ontzian joatekoa zela jakin izatera.

Haien amak ahizpen artean ahulena jo izan zuen beti Luisa. Ez zuen arrazoi faltarik. Fisikoki bereizten zailak izan arren, Gabrielak ez zeukan goibel aire bat izan zuen ume umetatik Luisak. Luisa zen gaixobera, Gabriela ahizpetan sendoena. Luisa babestu beharreko negartia, Gabriela mutilekin arboletako adarrik altuenetara ausartzen zen ume trastea. Gaztaroak leundu egin zituen bi ahizpen arteko ertzak, baina oraindik ere kemenean eta alaitasunean koska handia kentzen zion Gabrielak Luisari. Bizitzari kezkarik gabe aurre egin zale eta mutilekin dantzara aise lotzekoa zen Gabriela, Miamin bere bizitzako gizon bakarrarekin ezkontzea abenturarik handien jotzen zuen emakume herabetia Luisa.

Gabrielak maleta izatera ere heltzen ez zen laurruzko estutxe kubikoa zabaldu eta burdinazko besoa altxa zion gramola eramangarriari. Gero, biradera zuloan sartu zuen aparailuari martxa emateko. Bigarren maletan zekartzan diskoetatik dantzarako bat hautatu eta orratza ziztatu zion. Danzin doinuak hasi bezain pronto, eskutik heldu zion ahizpari. Izoztuta zuen eskua Luisak, nekez jarraitzen zion ganbarote barruko dantza lotuari, Gabrielaren berezko poz bizizaleari.

"Zorabiatzen ari naun, barka ezan..."

"Lotuan dantzatu eta zorabiatu? Hago Marioren besoetan erortzeko zain... Ameriketan fox-trot askatua zagon orain boladan!"

"Ez, ez dun dantzagatik, barkua dun..."

Bi egun zeramatzaten itsas zabalari emanak, eta bi egun nahikoak, Gabrielak ume garaian zuhaitzetan gorako bihurrikeria-kide izan balitu baino kariño handiagoz hartzen zuten lagunak ezagut zitzan. Haien artean ziren Murillo senar-emazteak, hogei urte elkarrekin ezkonduta zeramatzaten bilbotarrak, New Yorkera euren maitasunaren iraupena ospatu asmoz zihoan bikote arranditsu eta hizketazalea. Gustura zegoen Gabriela haiekin berriketan. Luisak, ostera, bazuen nahikoa lan mahaiko elkarrizketetan inguratzen zutenen zirto eta barreen mailari antipatiko itxurarik eman gabe eusten. Nekatuta sentitzen zen oso.

"Matrimonioa itsasoan bidaiatzea bezala ez da, bada? Hasierako zorabioa eta hanka non jarri ez dakizula ibili beharra... Denborarekin baina, itsasontzietako kapitainei legez gertatzen zaie senar-emazteei ere: barkuan ez, barkutik jaitsi eta orduan zorabiatzen direla, ezkontideengandik apartatzean ibiltzen gara gu ere zer eta nora ez dakigula, barkuaren joan-etorri uhintsuak galdu dituen kapitaina lur-lurrean nola", bota zuen Murillo jaunak pattarrari dzanga eginez.

"Kapitainek portu bakoitzean emakumezko bana izaten zutela entzuna nuen bada...", haren emazteak, txantxa giroari eutsiz.

"Nik ez dut ezkontzeko batere asmorik", Gabrielak.

"Zaude horretan: gurekin barkuan zaude honezkero... Lehorrean gero eta gutxiago geratzen dira ezkongabeetarik; zerk esaten dizu Manhattanera orduko zerori izango ez zarenik munduan geratzen den bakarra?"

"Joan-etorrikoa egingo dut nik bidaia, hori da diferentzia".

Luisa ez zen ongi sentitzen. Ez zuen ontziratu zirenetik lo sosegaturik egin, eta arroz-hautsek disimulatzerik lortzen ez zuten betzulo ubelek kontraste agerikoa sortzen zuten bere masail zurbilegietan.

"Senargaia ikustearen emozioa. Normala urduri egotea" bota zuen Murillo jaunak, hatz artean zuen Habanako puruaren ke artetik begia kliskatuz. Baina hurrengo goizean, Gabrielak ahizpa ohetik altxa ezinda eta begiak apenas irekitzen zituela zegoela esan zionean, mediku-zorroa hartu eta bere gelan bisitatu zuen Luisa.

"Sukar apur bat: ez dago ohituta itsasoan. Jaten du batere?"

"Bai, baina ez zaio ongi asentatzen".

Txepetxa zirudien, maleta handi haien ondoan. Luisa orduan eta ahultzenago, sendoago eta mehatxugarriago zirudien arropaz, argazki albumez, sonbrailu-kaxaz betetako baul pare gotorrak.Gauean afaritara ez jaistea erabaki bazuen ere, apur bat osatuxeago zirudien. Masailetan bere ohiko kolore zurbilari mesede eta guzti egiten zion distira gorrikara mantendu arren, sukarra apaldu egin zitzaion pixka bat. Ekarri zioten salda gustura edan eta gehiago eskatu zuen. Irribarre egin zuen aspaldiko partez, eta lo egiteko gogoa zeukala eta, ahizpari Murillo senar-emazteekin afaltzera jaisteko erregutu zion, egoteko lasai beragatik.

Uste baino gehiago luzatu zen afalostea. Dantzarako gogoa zuen Gabrielak, eta ganbarotean ahizpa behar baino gehiago ez gogaitzeko musikarik jarri ezinda zebilenez, orkestrak jotako valsekin gozatu zen dantzalekuan Bruselako epaile baten besoetan. Ez zen jende asko dantzatzera animatzen, eta txaloka hartu zituzten bidaiariek Gabriela eta epaile zapata-handia. Oinez baldarra bezain dantzari trebea zen, edo, beharbada, bere loditasun ikaragarria gorabehera mugitzeko gaitasuna izateak ematen zion dantzari arinaren airea. Ez zen xanpainarik falta izan, ez barrerik, ez ezkon-eskaera parodiarik, ez zirtorik, ez algararik. Bizitza, armiarma-lanparen pean, itsasoaren kulunka eta uraren zurrumurrua, dena zihoan gau hartan haize alde.

Gauerdia aspaldi pasea zen jada Gabrielak gelako sarrailan giltza sartu zuenean. Luisak tapakien artetik aterea zuen eskuin besoa, bizkarrez igerian ari den igerilari baten eran, baina lasai zirudien, lo. Goiko literara igotzen hasi orduko jabetu zen Gabriela gehiegizko isiltasun hartaz, ganbaroteak zuen argazki usain estatikoaz, hoztasun erdiragarriaz. Goiko literara iritsi gabe, eskailera-mailak jaitsi eta pultsua hartu zion beheko ohatilan ahizparen igerilari eskumuturrari.

Korridorean balantzaka eta hersturak jota egin zuen Gabrielak murillotarren ganbaroterainoko bidea. 1026. gelako atea ukabilekin kolpatu eta hura zabaldu orduko sendagilearen oinetara jausi zen, haren orkatilei bi eskuekin helduta, negarrez. Murillo doktoreak ezin izan zuen atzera bueltarik gabeko gertaera lazgarria berretsi besterik egin.

Konpainiaren bidaia batean hiltzen zen lehen bidaiaria izaki, ez zegoen garbi protokoloa. Marinel zaharren legera gorpua itsasora botatzea krudelegia zen, inondik ere, emakume gazte haren kasuan. Izotz erreserbaren aukera ere hor zegoen, baina Murillo doktoreak, bidean irlaren bat ote zegoenentz galdegin zuen. Zubiko lehen ofizialak, mapan seinalatu zizkion irla haiek, ozeanoaren erdian botatako dado sorta bat.

"Ahizpa ados badago behintzat... Leku lasaia da, egun erdi ere ez ginateke atzeratuko gure bidetik", kapitainak.

Jangela erraldoian inguruetako edonori galdetuz gero, segurutik eta zalantza izpirik gabe esango zukeen bi ahizpetan alaiena zen hura izan zela itsasoaren erdian supituki eta hain era malerusean hildakoa. Izatez, Gabriela zen orain kemenik gabea, betzuloak zituena, indarrik batere ez, malkoak begietan, txepetx hezurdura sorbaldei eusteko ere gai ez zirudien gorpuzño erkin, batere ez dantzarako hartan. Eguzkipean eman zioten lur Luisari, leku ezin lasaiagoan. Baina Luisa bakarrik ez, Gabrielaren izaera kementsu eta bizizalea ere bertan geratu zen betirako. Bruselako epailea eta murillotarrak izan zituen alde banatan sostengu Gabriela Madariagak, irla ttipi hartako lur hezeak ahizparen atauta kolpatzen zuen bitartean.

"Hemengo bakea bezalakorik ez dago, Gabriela: paradisua da hau".

Gabrielak baietz egiten zien lagunen kontsolamendu hitzei, ezpaina ezpainaren kontra, jauzika ibili ondoren geratu aurretik azken jauzitxoak ematen dituen kanika indargea bezala lepoa mugituz, erresorte baten azken astinduak balira bezala haiek. Arnasa hartzeaz ere ahaztu egin zela zirudien, ez zegoen inorentzat.

Hurrengo egunetan orkestrak ez zuen danzinik batere jo. Ontzia isilago irristatzen zen ozeanoan, goibelago. Kontramaisuak igandetan bakarrik pizten zituzten lanparak pizteko agindu zuen, New Yorken ontziratu arte, musika ezaren umore makala lanparen argiak altxatuko zuelakoan. Alferrik baina. Bidaiariak ez ziren jada hain ozen mintzatzen, ontzi-sabelera zein jantokira joan, nekez biltzen zen bertan jende olde algaratsurik. Luisa Madariagaren heriotzak, bikoteen arteko elkarrizketa intimoak eta baxutiko konfesioak pizteaz gain, talde handitan batzeko gogoak uxatu zizkien denei. Zenbat maite zuten elkar esaten zioten gazte zein zaharrek elkarri, norbere golkorakotik apenas aldentzen zen ahots-hari batez. Gaueko muxuak ozenagoak ziren orain, elkartasun besarkadak estuagoak, umeekin egiten ziren jolasak sentituagoak, inoiz baino benetakoagoak haurren logika basatira hurbildu eta haietan kode zifratuak atzemateko ahaleginak. Ez zeuden ontzian betirako, gozatu beharra zegoen une bakoitza.

Laster helduko zen portuko festa eta zalaparta. Girnaldak eta paper-zirrinta koloretsuak, konfetiak, bozinak, bidaiariak besarkatzera etorritako ongietorri komiteak. Bizitza berri baten hasiera eta esperantza. Hori guztiori irudikatzen zuen behin eta berriro Gabrielak, izu-laborriz, bere kasua zein bestelakoa zen burutik kendu ezinda. Horri egin beharko zion aurre. Eta batez ere, Mario ikusteari.

Amerika xafla nabar bat besterik ez zen lehenbizi, irlatxo batzuk, laster zetorrenaren abisu. Gabrielak nahi baino lehenago agertu zen, ordea, zubiek besarkatutako irla, etxe-orratzez betetako hiria, eta azken egunotan behin eta berriro bere kabutarako entseatutako uneak berak irudikatutakoekin zerikusirik batere izango ote zuen zerabilen artean gogoan. Alegia, itsasontzia motel-motel moilaratu eta ainguratu ostean, irla kontinentearekin bezala ontzia portuarekin lotuko zuten zubixka metalikoak jaitsitakoan, segurantzia osoz Luisaren zain zegoen Mariok bera ikusitakoan, hark kapelua altxaturik urrunetik irribarre egindakoan, zer aurpegi eta zer jarrera, zein hitz eta zein postura erakutsi beharko ote zuen soinean zeraman luto beltz agerikoaz beste. Asmatuko ote zuen batere berri txarrak ahizpa zenaren senar ezinezkoari adierazteko garaian? Izan ere, noiz ohartuko ote zen Mario bera ez zela Luisa, haren ahizpa baizik? Zenbat gerturatu beharko ote zuen? Ohartuko ote zen Mario berak ezer esan aurretik ontzian gertatu zenaz? Finean, Luisa bakarrik espero zuen Mariok, Gabriela hari laguntzera etorriko zen arrastorik ere ez zuen: "Zerbait txarra gertatu da familian? Zuen ama?", ez ote zion bera beltzez ikusitakoan halako zerbait galdetuko? Une hartan, Gabrielak lur gainean zuen zeregin bakarra berri txar hura kontatzeko erarik onena topatzea izango zen, oin bien gainean zorabiatu gabe eusten bazion, bederen. Baina nola, Mariok bere ahizpatzat hartzen bazuen hasieratik? Nola, Mariok bere ahizpak bidaia bakarrik egingo zuen ustea bazuen?

Murillotarrak eta Bruselako epailea inguratu zitzaizkion, Askatasunaren Estatua atzera utzi orduko.

"Ongi zaude?"

Baietz berak, ezpaina ezpainari estututa. Baina besterik esan nahiko zukeen: "ez, zahar sentitzen naiz, eta gainera ez lehen nintzen pertsona zahartu ondoren bihurtzea espero zitekeena, beste bat baizik: beste norbaiten zahartzaro likatsuak irentsi nau". Jasanezina zitzaion ganbarotean egotea, ahizpa zenaren bi maleta haiek, inoiz baino zerraldoago, ausentzia ozenagotu eta giro itogarria sortzen zuten han. Gertu zegoen Manhattan, eta bera une hartan halako gauzetan pentsatzeko gai ez izan arren, ederra zela irakurtzen zuen gainerako bidaiarien begi irrikatsuetan. Arribatzen ari ziren, ezingo zuen Mariori egia mingarria kontatzeko unea gehiago atzeratu, eta hala ere, azken ahalegin absurdo bat egin zuen Gabrielak, itsasontziko brankan pilatzen zen bidaiari saldoaz bestaldera, popan oinezkoei haizu zitzaien txokorik urruneneraino koldarki lasterka eginez, kontrara doan izokinaren eran, egurrezko eskailera, korridore eta pasabideetan barrena, umetan zuhaitzetako arrametan gora nola, halaxe egin zuen ontziko poparainoko bidea Manhattango irlari bizkarra emanez, bihotz-alde, munduaren kontra.