Retrato non autorizado de Ferrín

El aborrece Pessoa, mais non deixa el de ser unha suma de personaxes. Leva con el toda a complexidade do tempo que lle tocou vivir. Un kafkiano que é quen de gabear pola póla dourada da mitoloxía. Hai o conservador romántico e o bolchevique. O republicano arredista e o antimperialista. Sempre, como no fondo Fidel Castro, un nacionalista. Nel conviven o Otero Pedrayo d' Os camiños da vida e un Franz Fanon d' Os condenados da terra. O Georg Trakl e o Maiakovski. El que abomina do maio 68, ten moito da chanson francesa. A súa espiral móvese en disco de pedra e vinilo. E hai moito en Ferrín da xeración beat. Se cadra, máis do que el pensa. Unha Galicia on the road. Nada que ver co hippismo. Dura, ás veces bronca, sempre enxebre e moinante, de pedreiro libre, da fala da arxina. Os seus textos a prol de Stalin ou así son despachos contra a historia, antipublicidade, burradas retranqueiras da estirpe do tío Marcos da Portela. Posto a escribir, Ferrín escribiu os mellores artigos sobre o monte galego, despois da crise incendiaria deste verán. Ferrín podería facer por Galicia, polo pai Miño, un maxistral percorrido metafórico da humanidade ao xeito d' O Danubio de Claudio Magris. Tamén gozariamos con mais ensaios seus sobre literatura, tan necesarios. É un xénero no que andamos escasos. Porque aquí pásanos cos catedráticos o que dicía Marcial Suárez das igrexas de Allariz: que hai moitas por católico cadrado. Hai moitos catedráticos por escritor cadrado, mais non se nota. Non hai estudo da literatura viva. Aquí, en Galicia, o primeiro trámite que debe cumprir un escritor que se prece é morrer.

Ferrín reunía as condicións para revolucionar a análise crítica da literatura galega e os seus fíos e contrafíos coas correntes contemporáneas. Mais eu penso que lle quitaron os folgos definitivamente na propia universidade, cando presentou a súa controvertida tese De Pondal a Novoneyra. Pasoulle un pouco o que a Castilla del Pino. Sabía máis de psiquiatría que todo o tribunal xunto, pero estiveron a piques de volvelo tolo.

Dito isto, quen se queixa do Ferrín que temos? Aquí hai xente que te persegue, para logo meterche un dedo no ollo cando á fin che ten diante: Andas por todas partes, figura! De Ferrín temos o desmandado e polemista nos seus artigos. Provocador, no sentido de "poñer en crise", nas súas declaracións. Mais sobre todo, autor non subalterno na hora de crear. Non somete os poemas á forma do seu pensar senón do seu sentir. Mesmo do tan loado poeta, adoita esquecerse un dos seus mellores poemarios O fin dun canto. Celebrado como autor de relatos, penso que non se ten feito xustiza coas súas novelas. En especial, Bretaña esmeraldina. Chea de recantos escuros, aínda por explorar. Negras sombras.

Ferrín ten seguidores que son auténticos partisanos. Darían a vida por el. Hai poucos casos na literatura europea. Mais hai poucos escritores que falen coa liberdade, sen prexuízos, con que o fai Ferrín. Sería este un bo intre para publicar as súas obras completas. A comezar por un volume coa súa poesía. E el, mentres tanto, oxalá siga a publicar inconveniencias, esa liberdade que ennobrece o papel prensa. A escanciar poemas que resoen como líquido badalo na campá do baleiro. E a dicir non, si quero, non.

O BLUES DE GALICIA

María del Mar Bonet cantou, en catalán e en galego, a Negra sombra de Rosalía como peche da gala do trinta aniversario da asociación cultural Alexandre Bóveda, o pasado día 23, na Coruña. O lugar: o Teatro Rosalía de Castro. As circunstancias favorecen unha emoción ritual, mais esta canción sempre foxe das boas intencións e produce un efecto de elevación ata o pozo máis fondo. Cando se canta, como antes a cantou Luz Casal, María del Mar Bonet, semella que é a primeira vez que escoitamos algo así e que alguén, que non foi precisamente Freud, atopou a cancela da zona secreta. Por mais voltas que se lle dean, o poema de Rosalía -que vai figurar nunha escolma que está a preparar Jonathan Dunne dos cen grandes poemas da humanidade- é tan explícito como enigmático. Contén tanta información como misterio. Teño un amigo doutor que di que é a mellor descrición endexamais escrita do que é a depresión. Mais outra amizade médica está segura de que é unha total declaración de amor. E non será ambas as dúas cousas, unha depresión excitante, unha caída en vilo, a luz engaiolada pola sombra? O que está claro é que é un manifesto de panteísmo moderno, post-relixioso: a natureza como parte orgánica do ser humano, a paisaxe transformada en lugar da psique. O gran blues de Galicia.

A NACIÓN ATMOSFÉRICA

Hai un tempo, no programa de Radio Coruña A tropa da tralla que guiaba Xurxo Souto, fíxose unha votación das mellores cancións do pop rock galego e saíu Como o vento, de Radio Océano, unha canción de xiria punkie que pon os pelos crechos na voz de Johnny Rotring. Estre grupo fixo outra canción inesquecíbel, Narcisismo, con letra de Lois Pereiro, o autor de Poesía última de amor e enfermidade (Edicións Positivas ), falecido en 1996, moi mozo, aínda que el non quería ser un cadáver exquisito para forenses literarios. Digamos que pasou anos nunha porta xiratoria, entre a vida e a morte, e el estaba feliz cada vez que a xente empurraba e a porta ía abrir polo lado da vida. Este ano houbo algunhas propostas para que lle dedicaran o Día das Letras Galegas. Unha xornalista fixo unha enquisa entre os académicos e contoume que a maioría descoñecía quen era Lois e só unha minoría, exquisita habería que dicir, coñecía algo da súa obra. Como a poesía de Lois é seguramente da de maior querencia e influencia entre a xente moza (lese a Lois como se puido escoitar á Velvet Underground) pois ponse en evidencia que estamos nun intre de abismo xeracional. Non é cousa de idades, senón de sensibilidades. Na súa vellez, Eduardo Blanco Amor era infinitamente máis libre e moderno que moitos mozos escritores licenciados en conformismo rosmón. Os académicos deberían saber que hai unha íntima conexión, coa ponte dun século, entre a poesía de Lois Pereiro e a de Rosalía. Quen me dera o outro día escoitar Como o vento despois da Negra sombra! Funno buscar na soidade da beiramar do Faro, esa orquestra que todo o arranxa.

O LABIRINTO DO FAUNO

El laberinto del Fauno, de Guillermo del Toro, para min a mellor película do 2006, está inspirada nunha historia galega real, de maquis e resistencia, que un exiliado lle contou ao xove director mexicano. No filme aparece, como guerrilleiro ferido, Gonzalo Uriarte. Un dos heroes da película, o referente ético, é un médico que se xoga a vida para salvar a dos torturados. Chámase Ferreiro. Íase rodar en Galicia, mais non puido ser. Unha das causas: as localizacións, dificultadas pola desfeita paisaxística. De aquí a pouco, imos ter que ir rodar as Memorias dun neno labrego no parque de Doñana. Sorte que Jose Luis Cuerda vai rodar polas terras de Ourense Los girasoles ciegos, inspirada no estarrecedor libro de relatos de Alberto Méndez. É bo que se rode cine e máis cine en Galicia, e non soamente por fornecer unha industrial do audiovisual. Necesitamos cine porque o cine protexe a paisaxe. Como noutro tempo o fixo a pintura. O drama paisaxístico de Galicia é que está pouco pintada. A gadaña levouse na mocidade os nosos pintores románticos, a Xeración Doente, e o lenzo de Galicia ficou orfo. A sorte de moitos lugares sería distinta se estiveran dende hai tempo en cadros, en ilustracións, na iconografía popular. O descoñecemento ampara sempre a destrución. Pasaría coa fervenza do Xallas o que pasou se estivera pintada nun cadro célebre por Ovidio Murguía? Ía embalado a dicir que non, imposíbel, mais agora que lancei a pregunta veume un baixón. Os que tentaron protexer Galicia da desfeita ecolóxica e da violencia catastral recibiron o anatema de Profetas do non. Eis o paradoxo: os revolucionarios facendo de conservadores. En Xove querían chantar unha central nuclear. Na ría de Ponteceso, outra celulosa. En Baldaio, privatizar as marismas. Xa vai sendo hora de honrar os Profetas do non!

AS MIGAS

Fútbol. Déronlle este ano un dos premios de arquitectura de Galicia ao novo campo de fútbol de Coirós. De entre os campos de xogo, o de Ferreirós, que chantaron no Courel, no medio e medio da ladeira que ascende o impoñente Teso da Louseira. Segundo contan os veciños máis vellos, cada vez que cae a bola polo monte abaixo o rapaz que vai detrás xa non volve. Segue para a emigración. Iso si que é Alta competición!

Selección. Os Siareiros Galegos convocaron unha manifestación a prol da selección galega de fútbol o día 28 de nadal, Santos Inocentes, e no Campo da Leña da Coruña. Para que logo veñan coa leria de que este é un país supersticioso.

Percebes. O prezo do quilo de percebes acadou os 350 euros nestas datas de nadal. Quen dixo que en Galicia se perderan os mitos do mar?