A marabillosa crise de Galicia

En Galicia non hai crise. En todo caso, haber haina, mais é unha crise marabillosa.

 Quero dicir, pertence ao xénero do “real marabilloso”. Esa foi a atinada denominación que Darío Villanueva acuñou para ourivarías literarias como a de Álvaro Cunqueiro en lugar do insatisfactorio binomio de “realismo máxico”. Cando as cifras non cadran ou entran no terreo do irreal, os políticos responsábeis da xestión pública teñen dúas alternativas: enfrontar a realidade ou situarse nun lugar imaxinario. Para isto último é fundamental substituír a información por propaganda. Mais chega un intre que non é dabondo. O escrúpulo da información, un biscallo, un chisco, unha chiniña, un titular verdadeiro, pesan máis que as moreas de propaganda. E entón é cando o político decide botar man dunha ferramenta allea, literaria, para intentar acadar, como nos contos, a “suspensión da incredulidade”.

É así como nace a política do “real marabilloso”. Afundímonos, mais felizmente afundidos. Ímonos ao carallo, si, mais co entusiasmo de irmos á lúa.

Na Breve guía de lugares imaginarios (Alianza Editorial), de Alberto Manguel e Gianni Guadalupi, hai varias referencias que lle acaen a esta Galicia. Dende logo, o País das Marabillas. Pero podemos afinar algo mellor a partir da borrosa noticia achegada por Plinio O Vello, na súa Historia natural, do século I. Fala dunha rexión xeográfica do Mar Hiperbóreo (Atlántico setentrional) chamada Hiperbórea: “En Hiperbórea non se coñece a tristura”. Non o di Plinio, mais por Antonio Rodríguez Miranda, voceiro do Partido Popular, sabemos que máis ao sur de Hiperbórea achábase o Antigo Reino de Hiperbólea. Os seus habitantes eran moito máis felices aínda que os de Hiperbórea, pois érano ao xeito hiperbólico.

Unhas das actividades máis practicadas polas elites de Hiperbólea era a arte de hiperbolizar. A hipérbole, segundo a etimoloxía, é unha esaxeración desmesurada. Se unha esaxeración xa é de por si esaxerada, imaxinen o ben que o pasaban os dirixentes de Hiperbólea cando describían hiperbolicamente Hiperbólea.

Eran, por dicilo así, esaxeradamente felices. Coma nós.

Un vai perdendo as tradicións. A identidade secreta. Os galegos sempre aparentamos tristura para enganar, para que non nos rouben esa felicidade íntima que herdamos de Hiperbólea. Mais chega un intre en que rebentamos. Cansos dos profesionais da tristura, dos ronchas apocalípticos, imos e rescatamos a nosa identidade hiperbólica. Había tempo que eu non me sentía feliz, tan desmesurada e esaxeradamente feliz, tan felizmente feliz, como cando lin o comunicado da Xunta que seguiu ao chamado encontro hispano-alemán en Santiago de Compostela, un cumio conservador ao abeiro da fundación Adenauer.

Segundo o comunicado, o encontro “confirma a Galicia como capital nacional do déficit”. Non é extraordinaria esa hipérbole? Non é realmente marabillosa? Todo o mundo devece por ser capital. Capital cultural, capital espiritual, capital sexual, gastronómica, capital do crime... Só hai que ter paciencia e teimar até caer de pé. Mais hai capitais e capitais. O mundo enteiro está a falar do Déficit. É asunto universal. Cósmico. En todos os despachos máis influentes do planeta están a sinalar un punto no mapamundi: ollade, a capital do Déficit!

E como as alegrías sempre veñen xuntas, hai aínda outra hipérbole, real e marabillosa, na declaración do noso histórico Goberno: “Mentres hai comunidades que están indo cara á austeridade e o rigor, Galicia xa volve”. Non me digan que non é para chorar de felicidade. Semella un haiku. Ese final conmovedor: Galicia xa volve.

Onde volve Galicia? Pois Galicia volve a Galicia, non é?

Non sei como anda de asesores áulicos o presidente da Xunta, mais debería contratar algún bufón que ousase dicir as verdades. Cóntase que en época triunfal, un conselleiro de Cultura, nunha arroutada haxiográfica, comparou a Fraga co Supremo: “O que diga vostede vai a Misa; para min é palabra de Deus”. Ao que o mandatario respondeu con temperada modestia: “Tamén pode chamarme don Manuel”. Mentres a parte máis consciente da profesión sae á rúa para expresar o dilema dramático que vive o xornalismo, ese ser ou non ser, esganado por unha corda que ten un extremo fóra e outro dentro, os voceiros do Goberno están que se saen do papel. Pensan que o papel terma do que lle boten. Mais os que gustamos do papel, os que amamos o papel, o xornal que se toca coas mans, que se pesa, que se apalpa, sabemos que a verdade non se corresponde coa superficie que ocupan as hipérboles, a igual que o tamaño da esquela non reflicte a calidade da alma.

Ese mesmo día en que Galicia era “a capital nacional do Déficit”, había outras noticias que nos afastaban do “real marabilloso”, que nos puñan a rentes do chan. Unha, a que Galicia xa ten máis pensionistas e parados que traballadores activos. En Ourense, esa situación chega a un extremo que fai desa provincia unha “capital nacional do subsidio”. E isto pouco ten que ver con Zapatero, ese demo gafado que todo o explica.

E dúas: Galicia é a comunidade que máis envellece e, de seguir a este ritmo, perderá en 40 anos un millón de habitantes. Alén das cifras, ese horizonte demográfico é unha catástrofe. Florentino Cuevillas, da xeración Nós, deixou unha frase estarrecedora: “Galicia é un país que quere suicidarse e non o consegue”. Agora, cos datos demográficos na man, o xornal terma e trema con outro aforismo sociolóxico: “Galicia está suicidándose e non o sabe”.