Un traballo onde non mollarse

-Fillo, busca un traballo no que non te molles!

Ademais de ir ao instituto, eu trataba de prepararme o mellor posíbel para cumprir aquel bíblico mandato de miña nai Carmiña. Entre outras cousas, fun a unha academia de mecanografía. Hai un poema de Pedro Salinas no que chama "alegres girls [mozas]" ás teclas. Foi o que eu sentín, esa ledicia, dende o primeiro día que sentei diante da máquina. Os dedos movíanse con torpeza, trababan as variñas, mais todo se transformaba cando se achegaba aquela profesora de mecanografía, e colocábache os dedos en cadansúa tecla e premía neles para aquelar o pulo necesario, a suave potencia que movese aquel carro e o andar todo da escritura universal. Para ese mester, ela colocábase por detrás, abranguía os teus ombros e facíase coas túas mans para facer dos dedos sabios operarios andadeiros. A súa era unha fala corporal, na que as palabras, o arrecendo da pel e as guedellas formaban parte dunha linguaxe única que tiña o acento na xema dos dedos. Nunca pensei que a mecanografía podería ser tan erótica. Os dedos corrían lizgairos, felices e bohemios. Mágoa non seguir coa taquigrafía, pero tiña que buscar un traballo onde non me mollase.

Naquel 'Ideal' estaba a agromar o mellor xornalismo, con Pita e Gaciño como referentes

O día que subín as escaleiras do Ideal Gallego, eu non sabía se quería ser xornalista, pero si que quería ser escritor. Daquela facía versos, ou o que eu cría poemas, mesmo entre os números e as ecuacións de matemáticas. Cando se achegaba o profesor, tapaba aquel segredo coas mans e o corpo. O poema ocultábase como un ourizo. Pero un día el descubriuno, o poema, o ourizo aberto. A súa reacción foi lelo, os seus lentes grosos a esculcar aquel estraño ser, o ourizo sorprendido, que era o poema entre os números. Eu non esperaba un veredicto, senón unha amoestación. E foi e dixo e castelán: "¿Por qué siempre escriben cosas tristes?". Eu agora non lembro se era triste ou non, o poema, o ourizo aquel a avanzar coa súa propia incógnita entre as ecuacións, mais o que si lembro é que me sorprendeu aquela forma en plural que el usou para identificarme. Eu facía poemas. Eu facía poemas tristes. Eu era dunha estraña tribo que adoitaba facer poemas tristes. Talvez o problema era o matiz. Debería explicarlle que o poema era triste, mais o seu andar alegre. O ourizo estaba a aprender mecanografía.

Na psicoxeografía daquel tempo había outros lugares inesquecíbeis, onde se abriu o ourizo. Un era a biblioteca do xardín de San Carlos, na Cidade Vella. Para ir dende Monelos, á saída de clases, había un longo percorrido, que facía polo porto, entrando dende a Palloza. Daquela, o porto era un espazo aberto. Un podía gozar da máis fermosa arquitectura: os barcos e os guindastres. O traballo dos redeiros, a tecer e remendar as grandes arañeiras mariñas. As voces algareiras dos que retornaban vivos do combate do Gran Sol. Agora o porto da Coruña semella a penitenciaría de Alcatraz, pechado e estragado polo feísmo do capitalismo impaciente, que tamén expulsou as nubes de estorniños que facían do ceo coruñés un espectáculo. Un ceo libre. Algunha daquelas nubes de estorniños ía pousar no xardín circular de San Carlos. Onde tamén íamos os poetas máis ou menos tristes. Non afastado de alí, abriu o primeiro pub da Coruña: o Dylan's. Grazas a Carlos, o mozo valente que o abriu, un pequeno cuarto que soñaba cara adiante. Un lugar de descuberta. Alí atopabas un día a Patti Smith falando con Zeca Afonso, e a Janis Joplin con George Brassens. Xente así. Digo eu que serían.

Quería ser escritor, mais que oficio era ese? A maioría dos escritores que admiraba gañaran a vida nos xornais. Walt Whitman ou Curros Enríquez. Cunqueiro ou Dickens. En Monelos faciamos unha revista, bastante atrevida e rabuda que rematou de clandestina. Eu entrevistara para ela a xente como Miro Casabella (música), Manolo Lourenzo (teatro), Chichi Campos (cómic)... aínda que non todas as conversas chegaran a publicarse. Unha casual casualidade, a saída accidentada dun recital que o gobernador prohibira a Miro, levoume a coñecer a Toño López Mariño. E foi como coñecer a un tempo a Merlín e a John dos Passos. Toño pasara dun brinco do seminario menor á xeración Beat. Estudara xornalismo en Madrid e asinaba as súas crónicas co acróstico PQF (Para Qué Firmar). Conteille a miña historia e animoume a ir polo Ideal. O vello xornal da Editorial Católica estaba a vivir tempos de intensa muda, cun novo director, Rafael, que viñera de Sevilla, onde trataba a un novísimo avogado socialista con madeira de líder: Felipe González. Na redacción había veteranos do xornalismo coruñés, mais tamén un grupo de xente moza que chegaron alí co espírito de Albert Camus no Combat, aquel que expresou de xeito maxistral os propósitos e obrigas do xornalismo. Non mentir e saber confesar o que se ignora. Negarse sempre, e eludindo calquera pretexto, a toda clase de despotismo... En fin, non dominar. Eu atopeime, con gran sorpresa, que esa era a nova alma naquel lugar. Alí estaba a agromar o mellor xornalismo de Galicia, con Luís Pita e Xosé A. Gaciño como referentes. Eses mesmos a quen ían a alcumar de cando en vez, nas escaleiras do Ideal, os fascistas que se facían chamar Guerrilleros de Cristo Rey.

Mais iso aínda non sucedeu. Eu estou a subir as escaleiras do Ideal. Levo uns poemas (talvez tristes) e o caderno de notas escolares de Monelos. E quen abre a porta, e quen non a pecha, senón que me recibe cun sorriso curioso é unha moza chamada Ánxeles Souto, a secretaria de dirección. Non sei se existe a maxia, pero si a causalidade máxica. Porque eu sentín outra vez o son das alegres girls na máquina de escribir de Ánxeles. E aínda que nada me puido prometer, souben que ía ter sorte. Eran esa clase de persoas que abren as portas coas chaves da vida. Os primeiros poemas encontraran un fogar nas súas mans. E foi así que eu entrei a traballar nun xornal, de meritorio. Por mor duns poemas talvez tristes.

Saín de clase do instituto e sen dicirllo a ninguén fun a todo correr ao meu primeiro traballo. Subín as escaleiras de dúas en dúas. Abrín a porta da redacción. Nas máquinas de ferro, as alegres girls, as teclas, botaban fume baixo as aspas dos ventiladores co son dunha aviación bimotor. Todos os xornalistas fumaban. As máquinas tiñas soldados pequenos cinceiros. Se quería ser un bo xornalista debería ter levado tabaco. No medio das nubes, polo corredor central, Ánxeles levoume a unha mesa. Sentoume diante dun home silandeiro, veterano, con manguiños ao xeito dos antigos xornalistas. El miroume de esguello. Pousou diante miña un folio escrito de arriba abaixo e díxome con rigorosa amabilidade: "Pon todo iso en dez palabras".

Cando mirei con detalle a folla, a crónica dun correspondente, decateime de que era unha enésima copia de papel de calco e que era imposíbel distinguir as palabras. Por fin atopara un traballo onde non mollarme. Aínda que sentía nas mans que de súpeto un trebón podía levarme a min e mais as palabras.