Hiri honetan (I)

... oinazea partekatzea funtsezkoa da / duintasuna eta itxaropena berriro aurkitzeko.

John Berger

1. Harik eta geltokiko metalezko estalpean gelditu arte trenarekin batera zetorren euriak bustitako asfaltoan, gurpilen zarata baino ez zen entzuten gaueko ordu hartan. Hutsik zeuden kaleak zeharkatzean, oharkabean sartu nintzen nasatik irtendakoan eta markesinapean jarritakoan gainera etorriko zitzaidan denboran, taxiak egongo ziren eta zain egon beharko ez nintzen itxaropenaz.

Trena hirira heldu baino lehentxeago, bagoian, oroitzapen-izpiak, iraganeko hodeiak agertu zitzaizkidan, eta, lainoa izango balira bezala, leihoan zehar sartu eta ia-ia hutsik zegoen tokian finkatu ziren.

Euriak kristaletan jotzen zuenez, ez zegoen konboiak gauean gurutzatutako paisaia ikusterik. Banekien Karmelo bila etorriko ez zitzaidala -"Taxia hartu eta hotelera joan, ostegun goizean, ordu egokian deituko dizut geratzeko"- eta hiriari neuk bakarrik aurre egin beharko niola.

Hirira heldu baino lehenago, bagoian, iraganeko hodeiak agertu zitzaizkidan Gabrielen mamua agertzen zitzaidan itzultzen nintzen bakoitzean

Aurpegirik gabeko mamuak dira, eta edozein unetan agertuko zaizkigu Abestiak hiri honetan igarotako lehen egunak dakarzkigu gogora

Bidaiaren azken kilometroetan bezala, hirira heltzean euria egiten jarraituko ote zuen beldur nintzen. Dena dela, trena gelditzean eta oinak nasan jartzean, egiaztatu egin ahal izan nuen ateri zela -euriaren soinu bereizgarria ez zen metalezko teilatuaren gainean entzuten- eta ezusteko isiltasuna zela nagusi.

Geltokian, pertsona gutxi batzuk baino ez dira jaitsi nirekin. Guztiek norbait eduki dute zain, eta, taxi-geltokiko espaloira iritsi baino lehen, pertsona horiek guztiak desagertu egin dira. Nire oinatzek zoruko lauza leunduetan egindako soinuak baino ez du erabat hutsik dagoen atondoko isiltasuna hautsi.

Ondoren, geltokia bezain hutsik dago kalea, eta itoginen zarata entzuten da metalezko xaflaren baten gainean. Euri erori berriak garbitutako hiria, zeruko iluntasunean nabarmendutako hodei bakarrak herrestan eramandako haize hotza eta nire iritziz beste latitude batzuetako kolore bereizgarria daukan ezusteko ilargia -Ilargiak zeruan / laranja gorri bat dirudi (1)-.

Orain, hutsik dagoen hiria zeharkatzen duen taxian nago, eta hotelera narama. Bertatik, Kontxa ikusten da, eta, seguruenik, ahaztu bide nuen iragana ere bai. Hala ere, ilargiak kontrakoa diost. Olerkariaren lana ezagutu izan banu, gaurkoa bezalako gau batean hiritik aldentzen ninduen trenean liburu hori lehen aldiz ireki nuenean.

Lehenengoa zen, eta, ondoren, gainerako guztiak etorri ziren. Bertan, hain zuzen ere, orain zeruan flotan dagoen ilargia aipatzen duen olerkia azaltzen da.

Berak pakete batean bilduta gutun harekin batera alde egin baino lehen eman ez balit (orduan betiko nindoala uste nuen) -"Ez ireki orain, trenean baizik, geltokitik irten ondoren"-. Horrexegatik izan ez balitz, ni ez nintzen inoiz hiri honetara itzuliko, ez nuen olerkaria hiriarekin ezinbestean lotuko eta ez nituen bere bertsoetan aurkituko garai hartan eta urte askoren ondoren zer sentitzen nuen saihestu eta ukatzen nuela adierazten zuten hitzak.

Horregatik, beharbada, Gabrielen mamua itzultzen nintzen bakoitzean agertzen zitzaidan. Mamua, ordea, ez zen olerkariarena, hiri hau berea ez delako. Hala ere, niretzat, bere bertsoen musika kale hauetan bizi da, eta, bertan, ordura arte ezagutzen ez nituen erritmoa eta soinua aurkitu nituen.

Ez, ez da hori aurkitu nahi ez dudan mamua. Mamu hori, gainera, ez da bakarra, beste batzuk eta zenbait daudelako. Berak gutun hartan aipatzen zituen guztiak eta orain, taxi honetan, nire alboan eserita agertzen diren guztiak. Ez dut taxia hoteleko atean gelditzerik nahi, bertako leihoetatik itsaso hau, ilargi hau eta, batez ere, garai hura ikusiko ditudalako berriro.

2. Oso gustuko dut balkoira irtetea eta lainoa badian, niretzat ezaguna bezain arrotza den hondartzan nola sartzen den ikustea. Badirudi bertan, nire begiradaren eta zeruertzaren arteko lekuren batean -lainoaren erruz orain ez dut zeruertza ikusterik-, itsaspeko sutea dagoela eta, kea barik, giro opakoa, trinkoa sortzen duela, teilatuen ingerada desitxuratzeko eta farolen, barandaren eta goizean goiz pasealekuan hara eta hona dabiltzan pertsona bakarren profila lainotzeko.

Bai, lainoa itsasoko kea da. Ke horrek, gainera, irrealtasunez estaltzen du hiria, eta bertako berezko soinuak leuntzen ditu, isolatzen nauen kristalezko kanpaiaren barruan egongo banintz bezala eta, horren ondorioz, denbora bera ere astiroago, geldoago joango balitz bezala eta oinezkoen mugimenduak kamera geldian gertatuko balira bezala. Giro aparta da mamuentzat.

Gainera, ez naiz filmetako txantxetako mamuez ari, mamuarena egin duten pertsonak bezain ergelak dira-eta. Gure baitan dauden mamuez ari naiz. Mamu horiek ezustean harrapatzen gaituzte gauean, lo egin ezinik ohean bira egiten dugunean, pentsaerak inolako ordenarik gabe azaldu eta aztoratu egiten gaituztenean eta egoera horretan logura inoiz etorriko ez dela uste dugunean.

Aurpegirik gabeko mamuak dira, zaila da euren sendotasuna zehaztea, baina jakin badakigu hortxe daudela eta edozein unetan aurrean agertuko zaizkigula.

Euren jatorria ere nahasi samarra da: sendatuta geundela eta kezkarik nahiz asaldurarik gabe iraganean jarri genuela uste genuenean, emakume haren begirada gogorarazten dizkiguten begiak; bulebarreko kiosko batean, Txillidaren eskultura dirudien papergainekoak eutsitako egunkariko azalean dagoen argazkia, hiri honetara berriro ekartzen omen gaituzten bertsoak idatzi dituen olerkariaren aurpegia bertan ikusi dugula uste dugulako; Kaiko pasealekura bidean, Portuko kaleko lehen solairuko balkoi erdi irekitik iristen zaigun abestia -Lore hura, / nere baitan landatu nuen, / gero (2)-.

Abestiak, gainera, beste egun batzuk dakarzkigu gogora, nire lehen bidaian hiri honetan igaro nituen lehenengoak, kale hauetako pasaia erabat desberdina zenean, niretzat den-dena arrotza zenean eta ezezagunak eragindako kezka sentitzen nuenean.

Bai, laino honek mamuak sorrarazten ditu, eta, ezagunak izan arren, besteak, hau da, gure erantzukizunpean ez dauden mamuak bezain beldurgarriak dira: une jakin batean agertu ziren gure bizitzan eta, une hartatik bertatik, ondo baino hobeto jakin genuen ez zela batere garrantzitsua zer egiten genuen edo zer egin genuen, nola edo hala agertu egingo zirelako.

Ez ziren guk deitutako mamuak. Hori dela-eta, hortxe jarraitu arren eta gure bidaide leialak izan arren, ez diegu jaramon handirik egiten, baina euren beldur gara: heriotza, behin betiko desagerpenak, gaixotasun mingarrien inguruko ikara, Jainkoaren isiltasuna, maite dugun norbaiten utzikeria. Izuaren irudi kolektiboetako leku bateratuak.

1 Profeta bati (Jurgi Oteitzari azaldu nahian). Harri eta Herri. Gabriel Aresti.2 Arratsalde lizuna. Benito Lertxundi.