Galicia Houdini, Galicia You Tube

Ten razón o Xosé Manuel Sarille n' A nosa terra: Galicia é case invisíbel no You Tube. Se es invisíbel no mundo real, pois aínda podes ir tirando, mais se non existes no You Tube es como o "traxe do morto", esa novela de medo que tanto está a dar que falar, ou como o don Ninguén, ese si que é espanto, do relato A luz do silencio de Rafael Dieste. Ou como unha Caixa do Movemento Continuo que perdeu o fío da historia, un errabundo Tracatrá, tracatrá, tracatrá do conto de Ánxel Fole.

Nós, na realidade, estamos afeitos a ser irreais. Sempre houbo unha sabedoría de existir na inexistencia. A emigración podemos considerala unha atinada estratexia do escapismo, ao estilo do mago Harry Houdini. Aquí sempre gustaron moito os números de escapismo. Somos un país Houdini. Harry Galicia Houdini.

O ilusionista sabía saír dunha caixa forte chimpada ao mar, de baúis pechados con cadeados, de camisas de forza. E que outra cousa non é a nosa historia máis humana? Saír do fondo do mar, como Xonás, unha e outra vez. Xonás fixo un poema fermosísimo e doente para abrirlle a boca ao Grande Peixe e emerxer libre. Esa é a razón de termos tan boa poesía. É un código para saír do fondo. E adoitamos ter o corpo en forma de baúl polos peiraos do mundo. Por iso o galego sae con tanta naturalidade do cadaleito despois de morrer. E o mesmo nesa habelencia de soltarse das camisas de forza, que consiste maiormente en non facer forza, porque senón aperta máis.

Ao mago Antón, o Houdini de Lugo, o que máis lle aplaudía a xente era cando facía desaparecer o cabalo branco de Santiago. Tamén cando desaparecía un galego aplaudían. Pero menos. Por cortesía. A isto, a que desapareza un galego, a xente está afeita. É un costume galego ver o súpeto adeus galego. Algo normal. Hai pobos que gozan moito co aparecer, polas boas ou polas malas, e outros que gozamos máis co desaparecer. O bonito era que desaparecera o cabalo branco. Outra cousa é que Antón fixera desaparecer unha vaca. Aí tamén, de aplaudir, sería por cortesía. A desaparición dunha vaca sempre é vista como unha fatalidade. Tamén un mago ten que ter conta do que aparece e do que desaparece. Se desaparece un galego, ¿qué mérito ten? Hai medios en Galicia que se dedican a facer desaparecer aos artistas e escritores que non lle gustan, ao estilo do que se fixo cos disidentes na URSS cando caían en desgraza, que mesmo os borraron das fotos como a Trotsky, ou sen ir tan lonxe a Casares Quiroga, que o querían arrincar do libro de nacementos. Calquera día sae unha Lista de Desaparecidos na Axenda Galega da Comunicación, con Manu Chao á cabeza cantando con máis razón que nunca "me llaman el desaparecido...". Mais iso á xente tanto lle ten. É condición do galego aparecer e desaparecer. E se desapareceu, sería por vicio. Xa aparecerá. Para iso están as esquelas.

Mais do que falamos non é da aventura persoal senón da colectiva. Verbo da visibilidade ou invisibilidade, está a pasar unha cousa curiosa. Antes a Galicia non se lle vía porque o gobernante tapaba o sitio. O feudo conservador era un país pedestal. Alí, no alto, a xeito de vicerrei, estaba o D. Manuel. Era Galicia quen lle permitía a Fraga seguir sendo visíbel na historia, mentres o país real ficaba na sombra. Non é caricatura. Disto dan fe os miles de placas honoríficas que superan en número as dos césares todos de Roma. Sorte que Fraga non descubriu no seu mandato a posibilidade de encargar placas honoríficas na provincia chinesa de Songxia, onde se producen 350 millóns de paraugas ao ano.

Así que antes Galicia non era visíbel porque estaba medio tapada. Alí, agochada, detrás da estatua do poder. En stand by. Paradiña no pasado. Agora non se lle ve porque polo visto está no futuro. Unha proba témola coas eleccións municipais. Se seguimos gran parte dos medios de comunicación españois, soubemos que houbo eleccións en Madrid, no País Valenciá e en Marbella, e en todas elas arrasou o PP. Tamén algo houbo por Catalunya, onde gañou o Partido da Abstención. Houbo comicios en Galicia? Haber houbo, o que pasa é que os galegos volveron a equivocarse. Desta vez non votaron polo pasado, votaron polo futuro, e así non hai maneira de informar nin de opinar. Por que os galegos non se aquelan ao guión? Por que son políticamente trinitarios? Antes Galicia era invisíbel por ser conservadora, e agora éo por ser en demasía progresista. Como van saír en televisión, en cor vermella, a Galicia profunda? E as bisbarras montañosas do Courel e Ancares, concellos con alcaldes roxos? Kandinsky falaba da cor como "instrumento sonoro". A moitos comentaristas, instalados no maioritario Partido Convencionalista, resúltalles imposíbel escoitar eses cambios de cor. Hai persoas que non poden oír sen os lentes. O que oen de Galicia resúltalles inverosímil e polo tanto deciden non vela. Deberían ir ao oftalmólogo.

Cada vez terá menos importancia esa ollada convencional tan chea de prexuízos. Hai outros xeitos alternativos de existir na Aldea Global. Por iso ten razón o Sarille cando comenta o ermo galego en You Tube. Habería que engadir: existe un desinterese preguiceiro polas ramplas e redes planetarias. Hai moita queixa, xustificada, pola insensibilidade e atrofia dos medios tradicionais cara ás creacións máis anovadoras, rompedoras, críticas. A outra dirección da queixa, non menos xustificada, é a ignorancia con que tratan os centros mediáticos ás producións periféricas. Por iso é tan importante facer unha Galicia Houdini: "O meu maxín é a chave que me libera".

O maxín e a chave galega non locen moito por agora no You Tube. É a mellor ferramenta disponíbel, sen mediacións do caciquismo local, para proxectar creacións propias de xeito universal. Sobre todo nos eidos musical e da imaxe. Qué Galicia atopamos en You Tube? Se a miña exploración non é moi desatinada, o espazo con máis visitas ata o momento (20.042) é un video de Turgalicia en castelán titulado Galicia, sí, es única, no que se evocan verbas galegas. A voz é de Luís Tosar e a música de Luar na Lubre. Mágoa que non exista (eu non a vin) noutras linguas. É un bo spot, pois establece unha emotiva relación entre linguaxe, paisaxe e música. A seguir, unha peza de Carlos Núñez, Jigs and bulls, gravada dunha actuación en vivo (19.231 visitas). A explicación está en inglés e o video non parece de procedencia galega. A presenza do gaiteiro Núñez é a máis salientábel en número de pezas e audicións. De Luar na Lubre podemos atopar Hai un paraíso (10.457 visitas). A sorpresa salta na peza Galicia will be nation (Galicia será nación), interpretada por Edilberto Alonso, e da que se di: "The song is a hit in Galicia".

Hit ou non hit, o Galicia will be nation dá para unha boa rexouba. Obra de Edilberto Alonso, a quen non se lle nega a boa intención, está dedicada a Anxo Quintana, que aparece como unha especie de Breogán con gravata, aínda que el non ten a culpa (da canción). Coido que a única copla na que se converte en verso "o Estado español". Letra á marxe, a mestura de imaxes, dende a tuna compostelá á matanza do porco, pasando polo Rei das Tartas, pon de relevo que Galicia non necesita poñer en futuríbel o de ser nación. Éche un mapa mundi.

Un pouco do estilo de Edilberto, mais con vontade rapeira e supoño que máis irónica, é a visitada peza Galiza calidade de Ámbito Kinitoh. Hai unha gravación moi interesante, mais con pésimo son, de Dios Ke Te Krew. Entran e saen dun cuarto, mentres cantaruxan como netos de Foucellas o seu hip hop. Haiche xeito, hai rebeldía. Paga a pena que se escoite mundo adiante. Onte leveime unha grande ledicia. Fun o primeiro visitante que acudiu no You Tube a un anaco dunha actuación de Budiño e Mercedes Peón en Aire do Cruceiro, en Pontevedra. Logo penseino mellor. E sentino. Sentín non ter ido aínda a escoitar en vivo o Sihá, o último disco de Mercedes. Como sentín non ter o atrevemento de facer escapismo no Shanghai, o vello convoi que aínda une o Atlántico co Mediterráneo, e chantarme en Barcelona para oír a Patti Smith, iso que foi un soño de media vida. Agora escoitoa e véxoa no You Tube. Because the night. Que ben capea o temporal!

Verbo do noso asunto, tiñamos o lema premonitorio das Irmandades da Fala: "Galiza, célula de universalidade". Con Houdini, fica redondo: "O meu maxín é a chave que me libera".