Zientzia eta hizkuntza

Gero eta gehiago dira unibertsitatean euskaraz ikastea aukeratzen dutenak, baina karrera amaieran gaztelania eta ingelesa erabiltzen dituzte nagusiki tesiak eta tesinak idazterakoan. Interneteko Basque Research atariak -Elhuyar Fundazioak sortua- tesi sariketa abiarazi du zientzia eta teknologiaren alorrean egindako ikerketa-lanak sustatzeko. Edozein hizkuntzatan landutako lanak aurkeztu daitezkeen arren, sariaren helburuetako bat euskarazko tesigintza bultzatzea da.

Duela hamar urte, Euskal Herriko Unibertsitateko (EHU) ikasleen %17,3 matrikulatu ziren euskaraz. Aurten, ordea, hiru herrialdeetako campusetan matrikulatuta dauden 49.300 pertsonetatik, %41,2 euskaraz ikasten ari dira. Juan Jose Larrea, jarduneko euskara errektoreordearen esanetan, "lauzpabost urte barru, parez parekoak izango dira euskaraz eta erdaraz ikasten dutenen portzentaiak".

Tesiaren hizkuntzak ez du zabalkundea mugatzen, horretarako egiten baitira ingelesezko laburpenak

Alabaina, euskararen goranzko joera hau ez da gero islatzen karrera amaierako ikerketa-lanetan. Horrela, iazko ikasturtean, 202 tesi aurkeztu ziren guztira EHUko fakultate desberdinetan; horietatik 15 euskaraz landu ziren. "Azken urteotan ere, euskaraz egindako tesiak %7ko portzentaia horretan mantendu dira", zehaztu du Larreak.

EHUko jarduneko Euskara errektoreordearen iritziz, bi dira euskarazko tesien urritasunaren zergatiak: "alde batetik, ikerketa euskaraz lantzeak aparteko esfortzua dakar", eta bestetik, hedapen murritzeko hizkuntza izanik, "mugatu egiten du ikerketaren zabalkundea".

"Curriculuma osatzeko tesi bat egiten denean, ikertzailea ez da horrenbeste kezkatzen lanaren geroko zabalkundeaz, baina puntako ikerketen kasuan, ahalik eta jende gehienarengana iristarazi nahi dute, ikertzaile askoren bizitza akademiko eta profesionala lan hauetan erabakitzen baita", azaldu du Larreak. Euskal unibertsitatean euskaraz idatzi zen lehendabiziko tesina Jazinto Iturbe kimikariak -Emilio Barberáren errektore taldeko euskara errektoreordea izan zenak- sinatu zuen 1974an; eta aurreneko tesia Rikardo Arrue sendagileak irakurri zuen Medikuntza Fakultatean bi urte geroago. Nafarroako Unibertsitatean euskaraz landutako lehen tesia Jon Nazabal ingeniariak aurkeztu zuen 1979an. Harez geroztik, 180 doktorego-tesi inguru idatzi dira euskaraz, Udako Euskal Unibertsitatearen (UEU) Inguma datu basean bildutako informazioaren arabera.

Kanpotik ikusita besterik pentsa litekeen arren, zientzia arloko ikerlatzaileek dute askatasunik gehien hizkuntza aukeratzerakoan. "Letretan, tesi bat oso ona baldin bada, liburu moduan publikatzen da, eta hor bai zabalkunde handiagoa edo txikiagoa izan lezakeela hizkuntzaren arabera, baina ez da berdin gertatzen Farmazia, Kimika eta Biologia bezalako jakintza arloetan", esan du Larreak.

"Zientzietan, oso zaila da tesiak liburu moduan plazaratzea; normalean, artikulu moduan argitaratzen dira. Beraz, tesia lantzeko erabili den hizkuntzak ez du mugatzen geroko zabalkundea, ingelesezko bertsio laburtuak egiten baitira horretarako", gaineratu du.

Euskal ikertzaileen lanen zabalkundea errazteko asmoz, Elhuyar Fundazioak Basque Research ataria sortu zuen 2002an. Hain zuzen ere, lanik interesgarrienak ezagutarazteko helburuarekin Tesi Sariketa sortu zuen iaz.