"Gaurko abertzaletasuna ez da lehengoaren garapen naturala"

GAIAKNagusienen irakatsiak garrantzia handikoak izaten dira norberaren izaera finkatzeko. Hori uste du behintzat Kepa Aulestiak (Ondarroa, 1956). Gutun amaigabea liburuan orain 35 urte hil zen aitonari bere usteak, kontraesanak eta galderak zuzendu dizkio, aitonaren erantzunaren zain balego bezala.Galdera. Aitonari zor zenion liburu hau?

Erantzuna. Normalean liburu bat idaztean norberaren buruari zor izaten zaio. Kasu honetan, aitonari zor nion alde batetik, eta bestetik, nire buruari.

G. Liburuan abertzaletasunaz aritzen zara, baina tarteka barru-barruko hizketaldiak dituzu aitonarekin. Zeresan handia izan zuen aitonak gaur zarena izateko?

E. Agian gordinegia izaten da lehen pertsonan hain barne-barneko gauzak kontatzea, behinik behin gure kulturan. Baina, egia da asko markatu ninduela. Berak eta amonak hezitakoa naiz.

G. Liburuaren muin nagusia aztertuz, zure ustez gaur egungo abertzaletasunak eta zure aitonak bizi izandakoak ez dute antz handiegirik.

E. Autoritatetik edota ona eta txarra zenaren oreka tradizional batetik kaltegarria den erlatibismo izugarri batera pasa gara. Bestalde, duela mende bat, katolikotasunarekin lotuak zeuden balore batzuk zeuden, eta gaur egun, berriz, kutsu erlijioso hori dela-eta, belaunaldi berri batek mezprezatu eta atzean utzi ditu. Ez gara konturatu balore haiek, katolikotasunaren baloreak izateaz gain, gizatasunaren ezaugarriak direla bere muinean. Bizitzeko eskubidea da horietako bat. Nagusitasun etiko eta morala zen. Bestalde ez zen, orain bezala, hain formulazio sinkratikoa. Denetarik sartzen ez zen ideologia zen, naturalagoa. Aberria ez zen proiektu politiko bat, egitasmo zehatz bat, barru-barruko liturgia baizik. Dena ez zen ona, baina bazituen bere alde onak.

G. Beraz, non koka genezake eten hori?

E. 60-70. hamarkadan eman zen, eta nire ustez, erradikalegia. Gure burua konbentzitu nahi izan dugu egungo abertzaletasuna ordukoaren garapen natural eta lineala izan dela, eta ni ez nator bat horrekin. Jauzi bat, hausketa batzuk eman dira, oso sakonak izan direnak gainera.

G. Baina nola gertatu zen hausketa hori? Belaunaldi biren arteko komunikazio faltagatik akaso?

E. Neurri handi batean, gaur egun elkar ulertzeko dauzkagun arazoak garai hartako komunikazio ezaren erruz datoz. Memoriaren transmisio isila abertzaleen familiaren baitan egin da. Bestalde, nik uste dut aktibismoaren hausketa eman zela. Uste genuen lehengoen pasibitatea ez zela onargarria, eta harekin hautsi egin behar zela. Belaunaldi berriak, orokorrean esanda, bere burua lehengoen pausoak jarraitzen ikusi zuen, baina haiek egin izan ez zutena bete nahian. Memorian sortzen zitzaizkigun hutsuneak hala moduz bete genituen, oportunismoz. Ezaugarririk nabariena gaurko eta orduko gudarien arteko erlazioa da. Baina erlazio hori ez da existitzen, autojustifikazio bat baino ez da.

G. Gerra garaiak gure historian zeresan handia izan du. Honi buruz, galtzaileak, jasotako mina, biktimismoa bezalako terminoak erabiltzen dituzu. Uste duzu benetan gertatutakoa eta garai hartaz kontatzen duguna gauza ezberdin bi direla?

E. Bai. Ez dut esaten historiagileek egin duten lana zuzena ez denik. Baina orduko egoeraren irudikapena guk berregindako irudikapena da neurri handi batean. Oraindik ere, ez dugu argi Espainiako Gerra gure gerra izan ote zen edota nahigabe hona etorri zitzaiguna. Beste era batera esanda, ez dago batere garbi, hainbat abestitan esaten den modura, euskal gudariak frentera horren kontent joan ote ziren edota etxera itzultzeko gogo biziz ote zeuden. Guzti hau mitifikatu egin da nire ustez. Horrek adierazten du guk idatzi diegula gure lehengoei beraiek egindako historia. Ez dut uste guzti hau haiek kontatu digutenik. Guk halakoak kontatzera behartu ditugu. Galdera hauen benetako erantzuna ezagutzeko prest ez gaudenean, gaizki gabiltza.

G. Zure ustez gure nagusiek ez digute mendekuaren mezurik helarazi, baina batzuek mendekuaren behar hori agindu bat bailitzan hartu dute.

E. Hala da. Nik jaso nuen memorian ez zegoen inondik inora gerra hura galdu zelako gerra berri batean garaipena lortzeko beharra. Dudan jartzen dut mezu hori inork jaso zuenik, abertzaletasunaren baitan. Hor dago birsortu den historia. Abertzaletasunaren muturrik erradikalenak berea egiten du mezu bat, eta horren arabera badirudi gudariek galdutako gerra orain irabazteko beharra dagoela. Eta hori ez da horrela. Gerra ostean tristura, frustrazioa eta etsipena egin ziren nagusi. Nire ustez, ez dago lotura historikorik lehengo eta egungo abertzaletasunaren artean.

G. Zure esanetan, beste aberrietako kideek sentimendurik ez dutela uste izatea da abertzaletasunaren akatsetariko bat.

E. Gure artean badago halako hipersentsibilizazio bat, eta ostera ez da aintzakotzat hartzen ingurukoena. "Euskal Herriaren hitza eta borondatea" esaten dugunean, adibidez, ez dugu onartu nahi gure auzokideak, agian, euskalduna izateaz gain, edozein erabaki Espainiako beste biztanleekin batera hartu nahi duela. Uste dugu hori aukera politiko bat dela, eta ez sentiberatasuna.

G. Euskara ere hizpide duzu liburuan. Aitonak hizkuntza defendatzera irakatsi zizun, baina ez maitatzera.

E. Garai hartakoek euskara etxetik kanpo ikastea posible izango zitekeenik ezin zuten amestu. Gure aitonarentzat euskara ez galtzea barru-barruko beharra, familiatik atera ezin zitekeen konpromezua zen. Geroago, gizarte elebidunaren bila joan ginen, nahiz eta nire aburuz elebitasuna utopia den. Gaur egun, aldiz, batzuk euskara lurralde libre bezala hartu dute. Ildo honetan, tresna ideologiko baino gehiago, esparru ideologizatu bezala erabiltzeak kezkatzen nau. Hau da, euskara bera esparru bilakatzea, eta batzuen ideologiaren sektarismoaren probetxurako erabiltzea.

G. Zein da, epe labur edo ertainera, abertzaletasunak hartuko duen norabidea?

E. Azken bi urteetan hartu duen bidea ikusita, nahiko ezkorra naiz. Errealitateaz gutxieneko zentzua eta norabidea bera galdu dituela uste dut. Momentu honetan noraezean dabil. Nik 80. hamarkadaren tonuetara bueltatzea nahiko nuke, errealistagoa bihurtzea.