Haurrentzako poesia

JON KORTAZAR

Helduentzat eginiko poesiaren uzta urria gertatzen ari den urte honetan, nabarmen ugaritu da haurrentzako beren-beregi sorturiko poesia liburuen sorta. Berriki agertu dira, esaterako, Lutxo Egiaren Kalezuloko animalien itzalak eta Juan Kruz Igerabideren Botoi bat bezala, euskaraz eta gaztelaniaz.

Lutxo Egiarena lehen liburua da, egunkarietan asko ibili ondoren. Ironia eta gogo jokoan oinarrituriko poema laburrak dira, Grandvilleren marrazkiak eta Joaquín Resanorenak lagun dituela. Zazpi ataletan banatuak, animali mota askorekin egin du lan Egiaren irudimen munduak: animali zaunkalariak, miolariak, hegalariak, ttipiak, handiak edo bihurriak. Paradoxa eta absurdoaren mundutik hurbil, poetak lan berezia egin du poema laburretan alegietan agertzen den kontrako irudia emateko. Animaliak ez dira bertuteen adierazpide, jolasaren eta mundu magikoaren agerbide baino. Kasu honetan errealitatearen maila bigaz egiten da joko: "zaldia/ irrintzika/ xake taulan", beste honetan mingostasunak agintzen du: "Muskerra/ bakardadeaz mintzo zaio/ hiriko poeta gazteari", edo kritika soziala: "Isilak oihua/ isilik garraxia/ isilik berba/ eta isilik txoria./ Gaur goizean ekarri baitute/ telebista berria". Poetak animalien munduari errepasoa eman dio, irribarre xume batez poeman sartzeko eskaintza eginaz irakurleari.

Juan Kruz Igarabideren poemetan, ordea, hats poetikoak pisu handiagoa du. Egiaren animaliak hiritarrak diren bitartean, Igarabideren mundua izadian gertatzen da, han ditu bere munduaren erroak. Haurrak ere poemen barnean agertzen dira, pertsonaia gisa: "Gizonaren irribarrea,/ Emakumearen irribarrea,/ musu bat, eta ni". Ezin zaio hasiera hoberik eman ez bizitza bati ez liburu bati. Herri lirikako metaforizazio prozedura hurbil du Igerabidek, kopla zaharraren taiukera edonon aurkituko zaio. Kontuan hartu beharko genuke sortaldeko filosofiaren mireslea ere izan dugula eta Japoniako "haiku" forma poetiko labur eta bitxien langile eta izan dela denbora luzean.

Botoi bat bezala liburu batua da, narratiboki eraikia. Haurraren jaiotzaren ondoren, egunaren jaiotza dator, mutil koskorraren munduari iluna darraio, horrela pertsonaien munduaren kontrapuntu gisa agertzen da izadia. Sentipenen modulazioak, batzutan alaitasunak, besteetan minak, han pozak, hemen negarrak kontraste jokoa ez ezik, liburuaren jarraipen batua eman dute. Adibidez, paralelismo hau aipatu beharko genuke: "Haurra pozik:/ Loreak jaiotzen zaizkio/ poltsikotik". Horren ondoren, naturaren irudi paraleloa eskainiko zaigu: "Adarño ttiki./ Barrez lehertu da/ krik, kiliki". Metaforizazio prozedurak dira harrigarrien sentimendu fineko poeta honengan. Jaiotzen den haurra botoia da, eta amaren titiak, eguzkiak.

Igerabide erreferente garrantzitsua gertatu da gure haur literaturan. Liburua aspaldi egin duen bidean beste pausua da.