Galicia e a moda cavernaria

O que non temos en Galicia é moitos escritores e columnistas cavernícolas. Digo cavernícolas ao xeito que os clasifica José María Izquierdo na meritoria escolma Las mil frases más feroces de la derecha de la caverna, que vén de publicar a editorial Aguilar con limiar de Iñaki Gabilondo (e que onte se presentamos na Coruña). Meritoria non polas burradas que escolma, que son mérito exclusivo dos escolmados, senón polo sacrificio oftalmolóxico de lelas, o risco mental de interpretalas e aínda por riba facer un hit-parade de tuzarismos. Nas nosas tradicións, hispánicas e galaicas, haiche moita sublimitas, algunha humilitas, mais tamén unha chea de brutalitas. Este xénero sempre deu moito de si, mais inzou nos últimos tempos. Hai tanta competencia na escola da brutalitas, que un medio provocador e satírico como El Jueves é hoxe un referente de moderación nas facultades de xornalismo.

Será que vai ser verdade esa sentenza: "Galicia pode ser conservadora, mais non reaccionaria"

Cando estamos ante un texto ou unha obra engaiolante unha das exclamacións que cómpre facer é a de Hemingway: "Como puido facer isto?". Mais esa exclamación, que funciona como loanza, a de ser quen de dicir o indicíbel, estamos afeitos a usala para expresar o contrario, co retintín de quen esvara nun deslice de can na beirarrúa e proclama coas ventas do nariz a esculcar no aire: "Como puido facer isto?".

Tamén eu digo agora: "Como puido facer isto?". E penso en José María Izquierdo, no seu corpo miúdo, os seus lentes de agrimensor de lindes, alí onde os documentos de civilización se metamorfosean en documentos de barbarie. A aparencia fráxil e agora a dun valente Marlow que visita a Kurtz, a todos os Kurtz que ateigan os recatos da penumbra mediática. Vexo a Izquierdo na súa viaxe ao corazón da escuridade. Non un día, senón día tras día, visitando a Kurtz, lendo a Kurtz, oíndo a Kurtz, vendo a Kurtz, e tomando nota dese desvarío. Si, como puido facelo? Como puido volver? Como se mantivo san?

De Zapatero din que é demo e parvo a un tempo. Iso é un erro que un auténtico comentarista político galego nunca cometería. Porque unha de dúas: ou es demo ou es parvo. Non hai demo parvo. Son incompatíbeis. Cando Aznar reivindicou a figura doutro demo, Manuel Azaña, nun aceno que hoxe semella marketing extravagante, de súpeto todos os seus ventrílocuos comezaron a ver no monstro republicano o estadista máis brillante. Mais a moda pasou. E Azaña segue no lugar psicoxeográfico onde realmente o teñen os psicópatas do revisionismo histórico. Enterrado alén da fronteira, no exilio, onde xace a gloria da intelixencia hispana. Pois ben. En parte, o aínda presidente Zapatero e outros foron e son destinatarios desa xenreira infinda, que seguramente ten os seus alicerces nos escribáns da Contrarreforma e a Inquisición. Nesa tinta mollan as plumas da caverna.

Como explicar, se non, textos como os que seguen, e extraídos da escolma arrepiante de Izquierdo? Vexan unha pequena restra:

"El preocupante estado mental de Zapatero lo empecina en fosilizarse hasta un final de legislatura, de llegar al cual ha hecho cuestión de honor [...] pero no es fácil clavar la estaca en el corazón del jefe. Aunque el jefe esté muerto" (Gabriel Albiac, Abc, 15.06.2011).

"Los chorizos, proetarras y creadores de cinco millones de parados quieren retirar los restos de Franco del Valle de los Caídos. Es difícil imaginar más vileza y más afán usurpador y rencoroso por parte de tales mangantes [...] Ya advertí que el canalla iluminado de La Moncloa no se iba a ir sin realizar alguna nueva fechoría. La gente honrada debe ir a La Moncloa contra ese energúmeno perturbado (Pío Moa, blog de Libertad Digital, 14.6.2011).

"Está claro que, tras siete años gobernados por este híbrido de Alicia y Atila, en España no cabe un imbécil más" (Hermann Tertsch, Abc, 3.6.2011).

Os tres autores citados son coñecidos dos lectores. Tamén a súa traxectoria. Proceden da esquerda, da máis extrema, e agora militan na dereita, na máis estrema. Zapatero merecerá críticas, mais non hai nada nel de energúmeno ou autoritario. Pola contra, é o que se presta a levar todas as labazadas, mesmo do seu propio partido. Un Ecce Homo da política. Eu, en tempos, admirei a Gabriel Albiac e o seu libro La sinagoga vacía. E agora a pregunta repítese ante a prosa desalmada: como puido escribir algo así?

Mais os disparates citados como mostra non son excepción, senón que ducias de Kurtz toman posicións nos medios da caverna non con espírito de xornalistas senón do escopeteiro que andaba todo o día detrás de Bugs Bunny. Que ocorreu, que hai detrás desta metamorfose da civilización á barbarie? Hai un factor curioso. É un proceso que se dá, polo menos até o de agora, sobre todo en Madrid. De alí, de medios da capital, procede o cen por cento das citas recollidas en Las mil frases más feroces de la derecha de la caverna. Disque é unha minoría. Ser será pero é a que leva o bombo! E Madrid que debería ser o lugar de encontro, de entendemento, ten ese aire enrarecido, ese alto índice de polución, producida polo tráfico, si, e mais tamén polo fedor enmofado da tipografía cavernaria.

Madrid é, por cerna e historia, un lugar acolledor e liberal, o sitio heroico da resistencia ao invasor no XIX e ao fascismo no XX, un espazo multicultural, unha encrucillada feita de moitos camiños, un fértil lugar textil de moitos fíos e cores. Mais tamén é o primeiro ring do poder e o laboratorio e bastión dunha "revolución conservadora", que quere emular o reaganismo e o thatcherismo con condimentos castizos, remexidos co báculo integrista episcopal.

Hai quen fala, para xustificar esta pandemia do virus vexatorio, dunha especie de estirpe de Quevedo e apela a unha historia da arte do combate verbal e poético. En Galicia, neste mester de pór a caer dun burro, houbo a vangarda histórica dos trobeiros do escarnho e maldizer. Había neles un estilo, un ademán de nobreza, mesmo á hora de pór os cornos na última estrofa. Mais eu busco estilo neste maldizer reaccionario e o que encontras son restos de preada silábica, palabras adestradas no odio. Ou talvez hai estilo, si. O estilo do maltrato, de quen maltrata as palabras para que elas, feridas de rancor, maltraten o mundo.

En Galicia, é verdade, non abondan estes productores de odio. Se hai algún, non lle luce. Será pola humidade que vai. Será porque a dereita aquí éche máis ben ágrafa, algo preguiceira, e xa che chega con mandar sen ter, por riba, que explicarse. Por aí anda o opinador e exconselleiro Jaime Pita, con cara de anoxo cantos máis votos ten, con ese discurso enmofado do cavorco. Será porque somos dunha cultura de preguntas e escaleiras, un situacionismo que pon dos nervios a apodícticos e acomplexados. Será que somos máis tabernícolas que cavernícolas? Será que vai ser verdade esa sentenza: "Galicia pode ser conservadora, mais non reaccionaria". Domina unha política reaccionaria, si, petrificada, pero este non é un país cavernícola, nin o xornalismo caeu na tentación da caverna, coa humidade que vai. Este nunca foi un país de meterse na cova, senón de izarse nos outeiros. A airear nos castros. Con vistas ao mar. Algo é algo.