O poeta contra o abismo

Por dentro da ambientación punk, a retórica rock&roll e a imaxe suburbana, habitaba un existencialista. O poeta do seu tempo máis achegado a Rosalía de Castro -a definición é de Manuel María- escribía contra os abismos e contra a enfermidade da vida moderna, revolvíase no corazón da xungla de asfalto, resistíase a certas operacións barrocas da súa xeración. "Xa teño dito que o problema da literatura galega é que é unha literatura demasiado profesoral e iso impide que se entronque coa vida", contaba Lois Pereiro a Ana Romaní en 1995, meses antes de morrer. Tampouco non era partidario de renunciar aos horizontes de emancipación.

O primeiro poema do primeiro libro xa indica as latitudes onde o escritor estabelecería o seu particular xogo de referencias. Atrocity Exhibition remite ao existencialismo postpunk de Joy Division e, ao mesmo tempo, á novela homónima de James Graham Ballard sobre os efectos do capitalismo nos corpos. Pereiro, transeúnte de vías paralelas á literatura galega dos oitenta, non deixará de investigar a violencia colectiva inscrita nos suxeitos, a dominación gravada nas dependencas físicas, emocionais, químicas, o amor como liña de fuga do insoportábel. Doente do aceite de colza e de sida, sufriu na propia pel os rigores da furia de vivir na época da fábrica. "Pero eu tampouco creo que o autor e a súa obra poidan separarse, como fai un carpinteiro ou un funcionario de Correos despois de ter rematado o seu traballo. De feito creo cada vez máis na íntima relación estética e moral dun artista e a súa arte", declarou o poeta a Manuel Rivas.

Cando compón Poesía última de amor e enfermidade, o estremecido dietario que supón unha das coleccións de poemas máis vitalmente intensas das letras galegas, a estratexia do escritor arrímase ao último obxectivo surrealista: caen as derregas entre vida e obra, a escrita é verdade. Obra de experiencia igual que o era o axuste de contas coa historia do seu admirado Paul Celan, en Poesía última... o real faise carne, o outro muda no único alivio posíbel, os poetas amados en ferramentas para se liberar das feridas. "Tantas derrotas nos libros na alma e nas casoupas / feitas de fatalismo e humidade moral / co mofo dos vencidos", escribe en Alerta e vixiante. Sentimental sen sentimentalismo, poeta de circunstancia como tamén se definía Cunqueiro, que saudaba a revolta zapatista e que lía, no medio do desastre escuro, a Kropotkin e citaba a Ho Chi Minh, Lois Pereiro redactou este libro a modo de salvoconduto. "Son un relato breve. O final está escrito, / e todo o que vexo está sentenciado / a sobrevivirme", deixaba nun poema de xuño do 95. A Modesta proposición..., o seu ensaio político biográfico non claudicante publicado un ano despois, contribúe a trazar a cartografía do seu mundo, ese onde non se pode ceder á derrota e a lealdade débese aos condenados da terra. Nada tiña en común co cinismo dominante nos días en que escribe.

Na entrevista de Ana Romaní, realizada cando Poesía última... sae do prelo, Lois Pereiro achegou, ao cabo, a chave mestra da súa poética: "Penso que a poesía é un xeito de fuxir da barbarie". Morreu en maio de 1996.