Torero, Carlos Velo

Vexo na segunda canle da TVG, Torero, o filme do noso Carlos Velo, un cineasta que sobreviviu ao terror fascista fuxindo ao exilio en México. Velo tivo o privilexio de adaptar ao cinema o romance Pedro Páramo. É un filme sorprendente, excelente. Velo foi quen a retratar que cousa é a tauromaquia como ninguén, sempre a ollada máis lúcida é a que ve desde fóra: un galego moderno e de esquerdas analiza coa ollada máis comprensiva o mundo da pobreza mexicana, as ilusións por redimir a pobreza, e tamén a grave ritualidade do toreo. Verdadeiramente a cousa é pavera, cando a dereita nacionalista española fai campaña coas corridas de touros resulta que foi un nacionalista galego de esquerdas o que fixo a mellor e máis honrada introducción a esa ceremonia refinada e cruel. Tortura animal e drama persoal. Porén, tamén resulta paradoxal para o nacionalismo galego, pois vai xustamente en contra do eu imaxinario (que resume a súa crítica á festa dos touros con humor no debuxo de Castelao: "Lástima de bois!").

Mais, coa ritualidade foi co que me quedei a darlle voltas. Logo de vestir paso a paso o complexo traxe de matador, alí sae o home. Esa estampa de home ambiguo, vestido como de muller, sempre lle pareceu a un ridícula. Aínda hoxe resulta doado separarse da imaxe e rir desa vestimenta cursi e absurda. Pero non é acertado. Non pode ser xusto, pois ese home que camiña teso e desafía ao animal pode resultar ferido ou morrer. E el sábeo, así, ese é un trance que merece consideración e respeto. E a súa vestimenta e o neurótico ritual previo responde á trascendencia do momento. É serio, é grave.

A tauromaquia conserva a valoración polo ritual que aínda pervive nalgunhas relixións. Prácticamente desapareceu do cristianismo protestante e pouco e pouco esváese do catolicismo. Das divinas palabras e as misteriosas manipulacións que facía o sacerdote de costas á comunidade e ollando directamente a Deus pasouse a utilizar a lingua do estado e a resumir e facer menos escuro o ceremonial da misa, ollando de frente á comunidade. As liturxias, as ceremonias e os ritos son cousas custionadas pola modernidade e que non aturan a ollada irónica moderna.

Nin a ollada moderna nin tampouco a ollada galega, pois somos tan irónicos que mesmo acabamos por ser cínicos. Dalgún xeito esta nosa sociedade, por poderosos motivos históricos e socioeconómicos, evoluciona cara a descrenza máis absoluta. A descrenza en todo, a relativización de todo, a ausencia de referentes públicos e simbólicos respectados. Deixamos atrás o noso pasado a todo correr, queremos esquecer de vez quen somos e incorporámonos ao novo mundo: o mercado. Estamos a formar unha sociedade descrida de todo e sen respecto por cousa ningunha, empezando por nós mesmos.

Esa extrema ritualidade da tauromaquia condúceme a pensar na nosa total falta de respecto pola tradición. Se desprezar a propia identidade é o que pide o moderno mercado, nós somos os máis guiados e obedientes a esa esixencia.

Deixo quedar agora as consideracións sobre se está ben ou non tal trato a ese animal, deixo estar se iso é un espectáculo formativo, se é hixiénico, se cheira ou non. O que interesa é esa presenza tan viva dunha cerimonia que celebra un rito mortal. E contemplando a figura do toureiro, que é vivida con toda seriedade pola xente que forma parte dese mundo, penso que unha cousa semellante é impensábel entre nós. Os galegos temos tanto sentido do ridículo, somos tan irónicos, somos tan listos e tan modernos. Temos tanta vergoña. Abonda dicir que a palabra para chamar a unha figura que debera ser reverenciada, gaiteiro, ten un sentido desprezativo. "Anda de aí, gaiteiro!"."É unha mona gaiteira". Eses somos nós, tremendamente listos. Non como esoutra xentalla.