Euskaraz egiteko gay

Mutilen bat homosexuala zela deskubritzen zenean, XVIII.mendean "emakumekeriak hartu" zituela esan ohi zuten. Esamolde matxista eta homofoboa da, dudarik gabe, egungo "maritxu" hitzaren tankera berekoa.

Esamolde hauek eta beste asko, Aitor Aranaren (Legazpi, 1963) Gay Hiztegia plazaratu berrian kontsulta daitezke. Urtebetez lanean jardun ondoren, Aranak euskal gay munduan erabiltzen diren eleak jaso ditu aurreneko aldiz, liburu bihurtuta plazaratzeko.

Asteartean, Gay Harrotasunaren Eguna ospatuko da mundu osoan, eta ordurako, Aranak beste bi lan izango ditu kaleratzeko zorian: Euskal Herrian egindako komiki gay eta lesbianen antologia, eta Aita-semeak izenburuko nobela, famili barruko amodioez.

"Gay giroko hitz gehienak testuinguru homofobo eta matxistetan topatu ditut orohar"

Egilearen esanetan, "homosexualen mundua ez da gehiegi landu hizkuntzari dagokionez". Hala ere, Aranak euskal autore klasikoetan aurkitu du lana abiarazteko behar zuen inspirazio eta informazio iturria. Lehendabizi, hiztegi historikoetara jo du. Horrela, Aita Manuel Larramendiren Diccionario Trilingüe delakoan, espero zezakeen baino hitz eta esamolde gehiago aurkitu ditu. "Emakumekeriak hartu", "marisa" eta "maritxu" bezalako hitzak Larramendiren lanean ageri dira. "Orohar, gay giroko hitzak testuinguru homofobo eta matxistan topatu ditut", esan du Aranak.

Gay munduari buruz euskaraz dagoen bibliografia apurra, azken urteotan sortutakoa da, Ramon Etxezarretaren Hiztegi erotikoa, edota Iñigo Lamarkaren Gay nauzu tarteko direla. Herriko aldizkarietan ere, lekuan lekuko hitz bereziak topatu ditu Aranak. "Horrez gain, aspaldian sexu-ipuinak landu ditut, neure buruari inongo mugarik jarri gabe", zehaztu du.

Gay Hiztegia-ren egilea bestelako bideez ere baliatu omen da hitzak topatzeko. Horrela, Gipuzkoa, Nafarroa eta Bizkaiko zazpi euskal gay-bikote elkarrizketatu ditu. Iparraldeko egoerari dagokionez, Arana harrituta geratu omen da alde horretan dagoen askatasun faltaren aurrean. "Iparraldean, armairuan sartuta daude; kostaldea ez ezik, barnealdea ere nekazal girokoa da, eta gauza bera gertatzen da Nafarroako eta Arabako hegoaldean", argudiatu du.

Arras bestelakoa da Bilboko egoera. Horrexen adierazlea da euskal gayen artean erabiltzen den "Bilbon ibili" esamoldea, "sexu harremanak izan" edota "mutilak mutiletan eta neskak nesketan ibili" adierazteko.

Euskalkiek ere badute zer ekarria gay giroko hizkera sortzerakoan. Adin desberdinetako kideez osaturiko gay bikoteak izendatzeko, "izeba-iloba" eta "izeko-loba" entzun daiteke eskualdearen arabera. "Ahizpa" hitza, bestalde, mutil gay baten lagun mina -tartean sexu harremanik ez dagoela- adierazteko erabiltzen da, eta inoiz elkarrekin oheratuz gero, "intzestua" egin dutela esan ohi da.

Horrez gain, "ardi arrosa" familia askotan egon ohi den gay edo lesbiana izendatzeko esamoldea da, eta txantxa giroan daudenean, gay, lesbiana eta transexualen artean "lamia" hitza erabiltzen da beren buruez mintzo direnean, pertsonaia hauen izaera bikoitzari erreparatuz.

Hitz hauetako asko Aranaren azken bi argitalpenetan ere irakur daitezke. Komiki Gay eta Lesbikoak Euskal Herrian (1981-2000) izeneko antologia liburuan, zazpi herrialdeetan argitaraturiko gay giroko komiki guztiak bildu ditu; 115 titulu, guztira. Bilketa lana astuna izan omen da, komiki horietako asko edizio txikietan editatu baitziren, askotan bizpahiru ale baino plazaratu ez zituzten aldizkarien barruan.

"Nire helburua, azken 20 urteotan komikiaren esparruan eta homosexualitatearekin loturik egin dena erakustea izan da", aitortu du Aranak. Baina erakusteaz gain, komikiak izan duen garapena aztertzeko ere baliagarri suertatu da bilduma.

"80ko hamarkadan, komikietako gay-eredua lumaduna zen, mezu homofobo eta matxista zuena; baina 90eko hamarkadatik aurrera, egile asko gay izanik, haien zeregina erreibindikatzaileago bihurtu zen", azaldu du Aranak.

Egilearen ustez, gaur egun ere erreibindikazioa beharrezkoa izan daiteke, "argitaletxe asko ez baitira ausartzen oraindik homosexualen inguruko lanak plazaratzera". Egoera honen aurrean, Hiria argitaletxearen lana goraipatu du, komiki-bilduma plazaratzeaz gain Aita-semeak nobela zabaltzeko aukera ere eman diolako.

Istorioak aita eta semearen arteko amodioa kontatzen du. "Ohikoagoa izan da anaien arteko amodioaz idaztea, baina aita eta semearen artekoa ezkutuan gorde da erabat", esan du Aranak.