Berbaz berba, katea eten ez dadin

Euskaltzaindiak euskalkiei buruzko jardunaldiak antolatu zituen Leioan 1993an. Ondoren, Alfontso Irigoien, Xabier Kintana eta Juan Luis Goikoetxea euskaltzainak bildu ziren propio bizkaieraren esparruan lan egiteko asmoz. "Premia ikusi genuen euskalkien gainean, batua finkatua zegoenean", dakar gogora Goikoetxeak. Berak egin zuen deia eta Irigoien izendatu zuten Mendebalde Alkarteko presidente. 1996. urtea zen eta ordutik hona katea ez da eten.

Irigoienen ondoren, Maribi Unamunok hartu zuen kargua, segidan Goikoetxeak berak eta gaur egun Esti Izagirre dugu presidente erantzukizunetan. Ia hamar urteko ibiliaren ostean, Izagirrek gustura aztertzen du orain arte egindako lana. "Helburua bizkaieraren erabilera zuzpertzea zen, baina ez etxeko zuloetan bakarrik, baizik eta kaleetan, komunikabideetan, hezkuntzan eta abarretan ere. Konplexuak uxatzea zen erronka". dio. Gipuzkoan, esaterako, konplexu gutxiago dagoela dio. Agian horrexegatik ez du Mendebalde Alkarteko moduko talderen berririk lurralde horretan. Bizkaian, aldiz, Labayru Ikastegia ere ari da bertako euskalkia indartzeko lanetan.

Bizkaieraren erabilera gizartearen arlo guztietan suspertzea izan du helburu elkarteak hasieratik

Igorrekoa da Izagirre, gazte samarra, batua eta bizkaiera txikitatik ikasitakoa, eta garbi dauka bi hizkerak menderatzen dituenak konplexu gutxi duela. Aldiz, zaharren artean oraindik "halako konplexurik" dagoela uste du, "batua ulertzeko gai ez direnen artean, batez ere".

Goikoetxea, berriz, mungiarra da. Sasoian da baina edadetuagoa, eta jada heldua zela ikasi zuen batua. Biok bat datoz esatean behin batua finkatua dagoela euskalkiak suspertzeko gogoa nabaria dela.

Honela, aurrera begira "etengabeko prozesuan" ari garela uste du Izagirrek, ezen bizkaieraz gain euskararen aldeko lana egiten dutela azpimarratzen du.

Euskaltzaindiarekin badute harremanik, Andres Urrutia euskaltzainburua elkarteko kide ere baita. Goikoetxea bera, euskaltzain urgazlea izanik, erakunde horretako euskalkien batzarrean hartzen du parte. Bilerak nahiko lasaiak direla dio, "ez dira 'h' hizkiaren inguruan izan ziren liskar haiek gertatzen".

Gainera, akademiak eta Mendebalde Alkarteak egiten dituzten lanen artean, "nahiko ongi antolatua daude gauzak eta ez dira ahaleginak biderkatzen". Dena den, Goikoetxea eta Izagirreren iritziz, Euskaltzaindiak "indar handiagoa" egin beharko luke euskalkiak bultzatzeko.

Horrez gain, euskaltzainak aitortzen du orohar badela "nolabaiteko lehia" euskararen aldeko laguntzetatik bizi direnen artean.

Mendebalde Alkarteak diru zuzena jasotzen du urtero Jaurlaritza, Bizkaiko Aldundia, Bilboko Udala eta BBKtik. Bide honetatik, gauza dira urtero jardunaldiak antolatzeko eta hainbat argitalpen zabaltzeko. Aurten, esaterako, Goikoetxeak berak Euskaldunen anekdotak kaleratu du Ateko aztergaiak bildumaren baitan. Bestetik, Izaro bilduma delakoaren baitan Irakurketa ozena ebaluatzeko irizpideak Bizkaian jarri dute salgai.

Bakio inguruko euskara ere aztertu eta liburuxka batean zabaldu berri dute txostena, eta gauza bera egingo dute laster Uribe Kostan. Izan ere, herri horretan eginiko lanak etekina eman die, duela gutxi Copenaguen izan baitira jardunaldi batzuetan parte hartzen gonbidatu gisa, herrietako hizkuntz-ondare aztertzen.

Hori guztiarekin, Eli Izagirrek bizkaiera "normalizazio bidean" jartzen ari direla uste du eta egoki ikusten du hezkuntza arloan euskalkia erabiltzea, nahiz eta horretarako material eskasa dagoen. Elkarte honek, esaterako, hainbat argitalpen egin ditu Hezkuntza Sailarekin, bizkaiera ikastetxeetan erabili ahal izateko. Bestetik, bizkaierazko aldizkariak dezente ugaldu direla dio.

Eta egungo komunikazio azkarrari erantzunez, Euskalingua delako aldizkari digitala daukate sarean esekita. Jadanik sei ale osatu dituzte eta edonoren eskura daude, hizkuntzek dituzten premi larriei berehalako erantzuna emanez.

Baina, zergatik ipini zioten Mendebalde izena elkarteari? Elkarteko presidenteak dauka erantzuna: "Bizkaian baino, bizkaiera euskalkia Euskal Herriko mendebaldean erabiltzen delako, hau da, baita Eibar edo Arrasate bezalako gunetan".

Horrezaz gain, elkarteko arduradunek oso argi dute euskalkiek zein azpieuskalkiek "naturalago" bihurtzen dutela batua bera, baina, era berean, idazteko garaian, "nolabaiteko lotura" komenigarria dela ohartarazten dute, ez baita egokia bailara bakoitzean modu ezberdinetan idaztea.

Bitartean, gazteen eta zaharren arteko hitz egiteko modua "gero eta ezberdinagoa" dela ohartarazten dute, aberastasuna egunetik egunera galtzen ari den heinean, eta hau gune orotan gertatzen ari da. Horrexegatik Mendebalde Alkartearen lana gaur egun ere premiazkoa dela aldarrikatzen dute.