Egun hartan

Esnatu nintzenean, hizlariak hantxe segitzen zuen, mikrofonoen atzean, burua tente, begiak ero, bere jario traketsari amaiera aurkitu ezinik. Herriaz mintzo zen, ahots bakarra duen herri bati buruz ari balitz bezala, bere iritziek euskal gizarte osoarenak ordezkatuko balituzte bezala, gauza hauek guztiak, osotasunaren ordezkapena edo herri baten ganorazko definizioa posible balira bezala.

Harrigarria da, dena den, nola geratu nintzen seko lo, hasieran gogotsu hartu bainuen horrenbesteko zeresana piztua zuen mintzaldia, kontuan izanik, gainera, hura ordu erdi besterik ezin zela luzatu. Lehenbiziko hitzak ez ziren espero zitekeenetik urrutiegi joan; ezta, neurri handi batean, hurrengoak ere, baina hasierakoak izan ziren hainbat zentzutan esanguratsuagoak. Euskaraz hasi baitzuen erdal parlamentu baten aurrean aurkeztu behar zuen iritzi sorta. Hasiera sinbolikoa, euskal parlamentuko ohiko prozedurekin zer ikusi handirik ez zeukana. Hemen ez bezala, han ulertuko ez ziren esaldiek (kasu hartan ez bakarrik ahoskeragatik) benetako oihartzuna izango zutelako asmo edo itxaropenarekin izan zirelako prestatuak, batzuen eta besteen arteko ezberdintasun errotikakoa eta ustez gaindiezina azpimarratzera zetozelako nola edo hala.

Eta orduan aranatarren edo sabinianoen tradizio kutunetako bat etorri zitzaidan gogora. Denbora gehiegi ez nuen behar izan Sabinoren hitz bihurturiko eldarnioak, itzulpenik behar eta merezi ez dutenak, aurkitu ahal izateko. Hala zioen maisuak: "Si nuestros invasores aprendieran el euskera, tendríamos que abandonar éste, archivando cuidadosamente su gramática y su diccionario y dedicarnos a hablar el ruso, el noruego o cualquier otro idioma desconocido para ellos". Holakoetan datza Sabinoren mugaz kanpoko zintzotasuna, buruan zeukana era zuzenegian esateko noizbehinka agertzen zuen joera sumingarri baina azken finean eskertzekoa. Egun hartan hizlariaren jokabidea antzerakoa zela iruditu zitzaidan, euskara baita, haren ikuspegitik, gure errusiera, gure norvegiera, besteengandik aldentzen gaituen ezaugarririk preziatuenetarikoa. Zure hitzak aldibereko itzulpenik gabe uler ditzakeen publiko baten aurrean halako ateraldiek ez dute zentzurik.

Gero zatirik ezagunena heldu zen: euskaldunen historiarreko (hau da, gutxi gora behera, Konstituzioaren aurreko) paradisua eta zorigaiztoz galdutako gure birjintasuna. Dena oso hunkigarria, erabat sinestezina, baina akaso baten bat hunkitzeko modukoa. Dena, jakina, historiaren interpretazio interesatuez alderik alde zeharkatua, ez bada gezurrez usteldua. Joseba Agirreazkuenaga historialariak berrehun urtetik gora duten Antxinako euskaldunen alabantzak izeneko bertsoen oroitzapena berreskuratu berri du. Hona haietako batzuk: "Jaunaren lege ona / euskeran da sendo, / Adan-eganik (h)ona / garbi eta ondo. / Gorde izan da beti / garbiro fedea, / baita geure legeak / eta berbeitea. / Erbestear gaistoak / na(h)i eukezan galdu / euskaldunak ez tabe / bururik makurtu". Egungo edonork esango luke egile ezezagun haien ikuspegi historikoa guztiz modernotzat har daitekeela, batzuei esker. Artean ere mikrofonoen atzean zegoela, burua tente, begiak ero, hizlariak antzeko bertsoekin buka zezakeen bere mintzaldia, bere ideiei berebiziko kalterik egin gabe. Izan ere, Espainiako parlamentuan zabaldutako mezuak tankera huraxe zuen.

Lelo ezagunegia izango zen, beraz, lokartu ninduena, bost minutuz izan ez bazen ere. Nahikoa, hala eta guztiz, atsedena hartzeko, hiritar (eta hiritar euskadun bezala) sentitutako lotsaz eta nazkaz pixka bat, askoriz ez, ahazteko. Lo igarotako minutu onuragarriek mesede egiten dute, dudarik gabe, halakoetan. Telebistatik zetozen soinu jada ahulduak ametsaren korridoreetan bilakatzen ziren kaltegabeko eta mutu. Zerbaitegatik esnatu nintzenean, ordea, hizlariak hantxe segitzen zuen, ikaragaitz, nekaezin, bere milurteko zilborrari begira. Dinosauro bat legez.