Argitaletxeen krisialdia?

Inoiz baino idazle harrobi hobea omen dugu euskal literaturan. Duela urte batzuk somatzen zen errelebo falta gaindituta geratu da sortzaile berriei esker. Alabaina, euskal letren etorkizuna bermatzeko ahalegin handi horrek ez du gerora lortu salmentetan mereziko zukeen ordaina. "Liburugintzan, oso elkarri lotuta egon dira beti sormena eta salmenta, baina bigarren hau da gaur egun eskasen dabilena", ziurtatu du Joan Mari Torrealdaik, Jakin aldizkariko zuzendari eta euskarazko produkzio editorialaren aztertzailerik beteranoenak.

Torrealdairen esanetan, "funtsean liburuaren estatus soziokulturala ari da aldatzen, euskarri informatikoek funtzio kultural eta informatibo ugari jan dizkiolako liburuari azken urteotan". "Irakurketaren kultura murriztu den heinean, edukien kalitatea ere eskastu da orohar, salbuespenak salbu", gaineratu du.

Salmentek behera egiten jarraitzen badute, baliteke urte gutxitan masa kritikoa galtzea

Iritzi berekoa da Jorge Jimenez Alberdania argitaletxearen arduradun nagusia: "Zoritxarrez, unibertsitatean ikasitako jende karreraduna galtzen ari gara, eta gainera, katearen beste muturrean ez dugu lortzen behar hainbat irakurle berririk irabaztea, haur eta gazteen artean konpetentzia latza sortu zaigulako hedabide eta aisialdi-eskaintza berrien bitartez".

Inor ez da ausartzen krisi hitza erabiltzera egoera deskribatzeko, baina guztiok bat datoz etorkizunari begira zuhurtziaz jokatu beharko dela esaterakoan. "Azken hiru hamarkadetan, bospasei aldiz atera da hitz hori euskal liburugintzaren bilakaera aztertzean; liburua antzerkiaren parean jarri dute, beti krisian dagoela ematen baitu", esan du Torrealdaik ironia pittin batez.

Asier Muniategi Euskadiko Liburu Azoken koordinatzailearen hitzetan, "produkzioaren datuei so eginez gero, ez dirudi momentuz alarma jotzeko moduko egoeran gaudenik". Hala ere, aurrerantzean euskal liburugintza behar bezala zuzendu ote duten eta "eragileak oro har bide zuzenetik abiatu ote diren" aztertu beharko litzateke.Aditu honek "liburugintza merkatuaren eskakizunetara egokitzeko premia" somatzen du eta erakundeek ere zer edo zer egin beharko luketela uste du, "irakurzaletasuna, literatur sormena edota eskola liburutegiak bultzatuz, besteak beste".

Joan Mari Torrealdaik harantzago jo du, "argitaletxeak eta irakurleak zainduko lituzkeen liburu politika jator baten beharra" nabarmenduz. "Liburugintza katebegi asko dituen prozesua da, sortzaile eta argitaletxeetan hasi, banatzaileengandik pasatu eta erosle edo irakurleengan osatzen dena". Egoera horretan "irakurleak eta argitaletxeak" zaindu behar dira gehien, eta horretarako, "ezinbestekoa da, noski, irakurketa sustatu eta bultzatzea, baina aldi berean, asko hobetu beharko litzateke oraingo dirulaguntza politika". Ildo honetan, irakurzaletasunaren aldeko kanpaina sendo eta eraginkorren bat antolatzea planteatu du. "Azken batean, jendeak irakurtzeko goserik ez baldin badu, alperrik ari gara janaria sortzen", argudiatu du.

Euskal Herriko argitaletxe eta editoreak kezkatuta dauzkan salmenta jaitsiera hau ez da soilik euskarazko liburu ekoizpenari dagokion fenomenoa. "Gurera nahikoa berandu iritsi dela esan genezake, baina beste hizkuntzetan lan egiten duten Europako argitaletxe gehienek, ingelesez publikatzen dutenek izan ezik, urte batzuk daramatzate dagoeneko arazo honen inguruan hausnarketan", azaldu du Jorge Jimenez editoreak.

"Egia da, urteak joan eta urteak etorri, gero eta liburu gutxiago saltzen dela, eta gerta daiteke euskarazko liburuaren salmenta kinka larrian egotea, hau da, masa kritiko askirik gabe komertzialki aurrera egiteko", esan du Torrealdaik.

"Horrela gertatuko balitz, momentu batetik aurrera kostuak irabaziak baino handiagoak izango balira, baliteke argitaletxeren bat edo beste birmoldatu beharrean egotea edo, errentagarritasunik lortu ezean, kanpoko konpainiaren bati saltzea seilua", gaineratu du.

Ingurumari honetan, ondo bereizi behar dira irakaskuntzari loturiko liburuak eta aisialdirako erosten direnak. Asier Muniategiren iduriko, "eskola liburuen salmentan ez da beheranzko joerarik aurrikusten datozen urteotarako, haziz doan eskaria baita, baina ez da gauza bera gertatzen eleberrian, poesian eta gainerako genero literarioetan".