‘Spanglish’

Spanglishé un filme norteamericano entre a comedia e o drama, sóbranlle caras lindas e un cuarto de hora de prebe de azucre e con todo... Con semellar banal, trata de asuntos serios e complexos como as relacións de clase, de nais e fillas, o matrimonio, as linguas, a identidade persoal e colectiva.

Aos actores e actrices españois ou sudamericanos en Hollywood téñenlle un lugar reservado. Interpretará n case inevitabelmente a narcotraficantes, chulos, prostitutas ou criados. Nese filme a actriz española Paz Vega interpreta unha abnegada muller mexicana que ten unha filla pequena e traballa de criada nunha casa de norteamericanos ricos. Pódese dicir que é unha historia de ricos e pobres, aínda que no filme formúlase en principio como un choque de culturas. Tanto ten unha cousa como a outra, o conflito que se lle formula á nai e á filla protagonistas ten relación coa súa lingua, o español. A nai aprende traballosamente o inglés como un instrumento para traballar, porén, á súa filla formúlaselle cruamente un dilema: para saír do gueto dos inmigrantes latinos debe renunciar á súa lingua, asimilarse ao mundo anglófono para integrarse e saír da pobreza. É un verdadeiro dilema existencial que na fin do filme a nai lle plantexa á filla, deixa quedar o seu esforzado inglés e pasando ao seu español verbaliza: “É claro. Xa entendo o que che pasa \[...\] Iso é o que queres para ti? Convertíreste en alguén tan diferente de min?”. A catarse da meniña condúcelle finalmente a aceitarse a si propia: “A miña identidade está enraizada firme e afortunadamente nun só feito: eu son a filla da miña mamai”.

O profesor Víctor García de la Concha, ex director da Academia Española e actual director do Instituto Cervantes, fala con intelixencia verdadeira, a que lle permite ver realidades complexas por encima de mixiricadas e tópicos. Hai pouco declaraba: “El español allí \[en EE UU\] tiene un problema común. Está contaminado, estigmatizado por considerársele vinculado a una lengua de inmigrantes que plantean problemas”. Esa é unha realidade social que pode apreciar calquera que teña andado algo por aqueles pagos e non comungue coas rodas de muíño feitas de chovinismo españolista que nos ofrecen os medios de comunicación de por aquí. O español é unha grande lingua que expresa culturas e unha gran literatura, con moito porvir. Tamén é a lingua de millóns de pobres, e os pobres nunca foron ben vistos nas casas ricas.

O que é dobremente triste é cando nunha das nosas rúas ou rueiros unha abnegada nai galega, sempre as nais, deixa de conversar en galego cunha persoa do seu igual e pasa a dirixirse ao fillo ou filla en castelán. Esa mesma lingua que aquí entre nós actúa como actúa o inglés entre os inmigrantes hispanos. Moitos rapaces de hoxe son fillos, netos, bisnetos dese drama íntimo: nais que lle aprenden aos seus fillos a sentir vergoña dos seus pais, da súa lingua, da súa identidade. Non lle hai que dar moitas voltas, é o de sempre, cousas de ricos e pobres. A xente galega é inmigrante no seu propio país, paradoxalmente só se libera cando emigra. Porque non nos queremos, porque nos avergoñamos de nós e porque carecemos do orgullo lexítimo e necesario para existir como pobo e como país. Isto non é un país de emigrantes, somos inmigrantes.