As eleccións do efecto búmerang

A chave do campo (Le clef du champ) é o título que leva un cadro de René Magritte que eu non me canso de mirar. É ese óleo que mostra unha fiestra escachizada na que se ve unha paisaxe atractiva: o azul do ceo e os tons verdes do herbal e as árbores. O misterio deste lenzo son precisamente as cachizas. Os anacos de vidro no chan son tamén cachos da paisaxe que seguimos a ver enteira.

Galicia, a comezos da oitava campaña electoral, presenta unha imaxe que para min se asemella dun xeito sorprendente á paisaxe pintada no 1933 polo surrealista belga e que se conserva no Museo Thyssen-Bornemisza. Por unha banda, Galicia vista como un país esnaquizado, segundo a imaxe da oposición e da opinión de dereitas, que perdeu por un amén o poder vai para catro anos despois dunha longuísima xeira de dominio absoluto. Despois da pax fraguiana, a fronte inconformista e dereitista tenta presentar o balanzo do período do bipartito, e a súa política reformista, como unha especie de pandemonio onde todo foi "magnificamente mal", que diría o Mefistófeles.

Para avaliar esa visión apocalíptica, a da fiestra rota, cadrou en vésperas electorais a violenta performance do domingo día 8 en Santiago, fatalmente destinada a triunfar en primeira plana. Así, o que non deixaría de ser unha manifestación máis ben estrafalaria, rematou converténdose no asunto "nacional". Acadouse, iso si, o grande obxectivo de amolar o país enteiro. O que na fala popular denomínase "meter unha pixigueira caralluda".

Previamente, e de xeito incribelmente pueril en políticos que xa debían ir curtidos, as dúas pólas do Goberno deixáronse enredar noutro episodio de "pixigueira caralluda", aínda que máis gravoso para a imaxe conxunta. O que chamamos thriller eólico. Até o daquela, calquera observador razoábel -aventuremos tamén que o pobo galego- valoraba moi meritoriamente o esforzo case milagroso de manter un rumbo con dous lemes. Unha demostración de unidade, de axuda mutua, entre o Partido Socialista e o Bloque, a explicación pública dos beneficios para Galicia fronte a espolios de antano, así como unha garantía conxunta de rigoroso respecto á normativa medioambiental, sen dúbida aforraría ao sistema nervioso galego gran parte dos efectos desoutra "pixigueira caralluda".

Magritte ten outro cadro célebre e celebrado polo seu humor surrealista. Vese unha cachimba e debaixo un letreiro que di: Ceci n'est pas une pipe (Isto non é unha cachimba). Outro cadro irmán segue o mesmo xogo. Está pintada unha mazá e a lenda di: Ceci n'est pas une pomme (Isto non é unha mazá).

O esforzo dos que ven Galicia como unha fiestra escachizada será demostrar que as mazás non son mazás. Son ou non mazás? Cantas mazás hai? Son poucas ou moitas? Nos debates, quen modere, debería levar unha reprodución do cadro de Magritte e preguntar: "Señores, é isto ou non unha mazá?".

Para min non hai dúbida. O galego é unha mazá. Unha das mellores mazás que temos porque é das cousas que máis nos unen. Nestes días pode semellar un paradoxo isto que digo, mais téñoo ben meditado, non é unha "pexigueira caralluda" para amolar. Cantas cousas temos en Galicia que nos unan? Cantas cousas que poidan unir, comunicar, monte e ribeira, agro e cidades, interior e beiramar, homes e mulleres, traballadores e empresarios, arraianos e cascarilleiros, celtistas e deportivistas, laicos e crentes, vellos e novos? Fálese ou non, poucas cousas teñen o valor real de unir como ten para nós o galego.

O galego nunca vai afogar o castelán ou outras linguas. Todos dicimos estar a prol dunha sociedade plurilingüe. Mais o que si é verdade, unha verdade como unha mazá camoesa, é que non pode haber en Galicia unha sociedade bilingüe ou plurilingüe sen estudar as linguas. En Galicia ninguén renuncia a estudar o castelán. O único conflito, como sucedeu coa Educación para a Cidadanía, é o dun segmento de pais que non queren unha educación na que aprendizaxe plurilingüe sexa real: a cooficialidade. Pasou o que pasou e hai o que hai. E o que hai, mirado con perspectiva, é unha sorte. Esa sorte, esa fiestra, queren escachizala, non só os de determinadas asociacións, senón algún arroutado prominente. A sorte é unha Lei de Normalización Lingüística aprobada por unanimidade o 15 de xuño de 1983, sendo presidente da Xunta Xerardo Fernández Albor. Unha lei na que xogaron un papel decisivo os deputados galeguistas do PSOE Ramón Piñeiro, Carlos Casares, Benxamín Casal e Alfredo Conde. Unha lei na que moito traballou Camilo Nogueira, ese gran talento da economía absurdamente desaproveitado mentres chupa cámara tanto oportunista do fu ni fa. Unha lei, por certo, que foi tamén votada por Mariano Rajoy.

Tamén por unanimidade (PP, PSOE e Bloque) aprobouse en 2004 o Plan Xeral de Normalización da Lingua Galega. O que fixo o Decreto 124/2007 é xustamente desenvolver a lei e o plan no eido do ensino e darlle corpo, existencia, á cooficilidade no sistema educativo. O Tribunal Superior de Xustiza de Galicia, en sentenza do 21 de novembro de 2007, determinou que o decreto non lesiona dereitos de liberdade ou igualdade. Todo o contrario, subliña que é un camiño para acadar a igualdade. Fálase de imposición. O único imperativo legal que existe en España ampara o castelán.

Outro día falarei doutra obra ben interesante de Magritte. A do home que perdeu a cabeza. A ningún pobo lle gusta verse como unha fiestra escachizada cando non é certo. Por iso, o grande efecto destas eleccións vai ser o efecto búmerang. Prevíase unha alta abstención de desencanto progresista e galeguista. Dáme a impresión de que van ir botar.