"Gero eta gazte gehiagok nahiago dute euskaraz irakurtzea"

Euskarazko haur eta gazte literatura heldutasunera iritsi da. Horixe da Xabier Etxanizek (Oñati, 1961) Manu Lopezekin (Bilbao, 1961) batera argitaratu berri duen 90eko hamarkadako haur eta gazte literatura (Pamiela) liburuaren ondorio nagusia. Azken urteotan gaztetxoei zuzenduriko literatura finkatu eta euskal idazleak munduan ezagutarazteko bidea ireki dela uste dute. "Produktuak kalitate handiagoa du eta horren adierazgarri da gure literaturak kanpoan duen isla", dio Etxanizek.

Galdera. Zertan oinarritzen zarete alor hau finkatu dela esateko?

Erantzuna. Guk esaten duguna da 90eko hamarkadan aldaketa handiak gertatu direla haur eta gazte literaturan. Sistema literarioa osatzen duten osagai guztietan aldaketak izan dira aipatutako urteetan eta ondorioz gaztetxoei zuzenduriko literaturak bere osotasunean sistema literario bat izatea lortu da. Halaber, liburuan osagai guztietan gauzatu diren aldaketak aztertzen ditugu, hots, ekoizlea, produkzioa, produktua eta irakurleak, besteak bestek, nola aldatu diren aztertzen dugu.

G. Zeintzuk izan dira haur eta gazte literaturan gertatu diren aldaketarik aipagarrienak?

E. Idazleen aldetik, egun produkzioa ikuspuntu literario batetik egiten da. Garai batean liburu hauek helburu pedagogiko eta hezitzailea zuten, eta egun, aldiz, irizpide literarioa nagusitzen da. Helduen literatura egiten duten idazleak haur literaturan ere aritzeak lagundu du eta, gainera, idazle asko profesionalizatu egin dira. Horrez gain, dagoen eskaintza izugarri aberastu da kuantitatiboki, baita kualitatiboki ere. Produktua bera gero eta kalitate handiagokoa da eta horren adierazgarri da gure literaturak kanpoan duen isla. Itzulpen kopurua anitz handitu da eta 90eko hamarkadan zehar urtero 15 edo 20 liburu itzuli dira; eta azken urteetan areagotzen ari da. Oraindik ere, bide luzea dago egiteko zeregin honetan, baina azken urteetan urrats garrantzitsuak eman ditugu.

G. Beste herrialdeetako ekoizpenarekin alderatuz, zein egoeratan dago gaztetxoentzat egiten den euskal literatura?

E. Norekin alderatzen zarenaren araberakoa izango da gure literaturaren osasuna. Literatura ingelesarekin konparatuz, oso gaizki gabiltza; baina gure ingurukoa begiratuz, hots, frantsesa, gaztelerazkoa, gailego edo katalana begiratuz, bi ezaugarri izan behar ditugu batez ere kontutan. Batetik, gure merkatua oso txikia izanik, portzentualki euskaraz gazteleraz baino gehiago argitaratzen dela uste dut.

G. Zeintzuk dira genero honen erronka nagusiak?

E. Kanpoan argitaratzen dena idazlearen esfortzuari esker izaten da eta hori bideratu eta bultzatu beharko litzateke. Egun, euskal literaturaren zailtasun nagusia kanpoan ezagutaraztea da.

G. Gazteak hazten doazen heinean, erdaraz irakurtzeko joera gordetzen dute?

E. Argi dago errepertorioa gazteleraz nahiz frantsesez askoz zabalagoa dela. Euskaraz urtero 300 liburu berri argitaratzen dira eta gazteleraz, aldiz, 6.000. Garai batean gaztelerara pasatzen zenak askotan hizkuntza hori hobeto menperatzen zuelako egiten zuen. Egun, aldiz, ez da horrelakorik pasatzen eta fenomeno berria da. Gaztelerara aldatzea belaunaldi berrietan gutxitzen ari den joera da.