Gizakiaren zitalkeriaz

Blackout izeneko nobela argitaratu berri du Xabier Montoiak, Hilen bizimoldea trilogiaren bigarrena. Lehenak Hezur gabeko hilak hartu zuen izena 1999an. Hark kontatu zituen Jean Etxegoien soldadu miarriztarraren zorigaitzak Gerla Handian. Hark ere Frantzia eta Ipar Euskal Herriko XX mendeko historiaren ikuspegi bat zabaltzeaz gain, nobela biotan edo trilogian zehar egongo zen gai nagusia iradoki zuen: gerra da gizakiontzat eremurik latzena, gizalegea erabat hausten duena eta pertsonok barruan daramatzagun alderik ilun eta makurrenak krudelkeriaz azalarazten dituena. Horrela adierazi zuen trilogia zabaldu zuen Ellioten The Waste Land liburuko poema batek.

Blackout nobelan Etxegoien berriro dugu protagonista. Oraingo honetan naziek okupatutako Parisen. Adinaren zama hasia da sentitzen eta beste sasoi bateko idealismo apurraren arrastoa ezabatu zaio. Kirol-kronikak egiten ditu egunkari batean eta nazien okupazioan ordura arte bizitzaren asmoak betetzeko izan ez duen aukera ikusten du.

Horregatik lerratzen da okupatzaileen alde, bat egiten du Frantziako kolaborazionistekin. Horri esker egunkariko zuzendariorde egiten dute. Ez da baina testuinguru horretan egiteraino heltzen den gauza bakarra. Edozein makurkeria erabiltzeko prest egongo da desiatzen duen emakumea bereganatzeko, Miller izeneko emakumea, judu aberats baten emaztea.

Nobela osoa da Etxegoienen eta berorren lagunen jokabideen azalpena, noraino gizakia izan daitekeen hain zuria eta zitala egoera latz batean, nola besteen minari esker berez ilunak eta gizajoak diren pertsonaia batzuk heltzen diren ustezko botere batera. Aprobetxategien festa da, unean uneko egoeran mugitzen dakitenena. Baina hasierako festa ilunduz doa erabateko blackout gertatzeraino. Alemanek gerra alde duten bitartean, Etxegoieni eta bere hurkoei dena ongi joango zaie, orden berriari erabateko fedea aitortuko diote. Aitzitik, gerra galdu ahala nork bere konponbidea aurkitu beharko du, batzuek egindakoa zuritu betiko legez jarraitzeko, Etxegoienek, ostera, inolako autokritikarik egin gabe ospa egingo du egoera berriak ekarriko dituen baldintzetara egokitzearren. Azken batean gerra beste geraleku bat baino ez da izan, bere alde profitatzen jakin duena.

Xabier Montoia. Blackout. Susa, 2004.