Aingurak eta galderak Benitoren poema liburuan

Vladimir Brigada aldizkarian zenbait poema argitaratu ondoren, Jon Benitok (Zarautz, 1981) bere lehen poema liburua argitaratu du, eta benetan errespetuz begiratu behar den sarrera egin du letren munduan.

Aingurak erreketan deitzen da liburua. Baina aingurak iraunkortasuna adierazten badu ere, bidaia baten inguruan eraturiko liburua da hau, eta bere kritikorik onenak, Iñaki Gurrutxaga idazleak, esango lukeen moduan aingura tokiz kanpo dago, errekan dago, ez itsasoan, eta horregatik tokiz kanpo dago, aingura 'ibiltaria' litzateke liburuan agertzen dena.

Neurri horretan kontrakoz osaturiko eta beteriko liburua dugu hau. Jarraitzen du aingura izaten, baina ibaiaren -uraren- joan etorrian dator liburua. Iraunkorra dena -aingura- eta historia eta bizitza, berez aldakorrak direnak, uraren eta ibaiaren bidez ematen dira. Abangoardia historikoaren legeak jarraitzen dira, baina, neuretzat dut, aho-literaturak eskainitako irudiek sortzen dutela beste aldea, sinestesiaren jokoetan, izadiaren agerpenean. Modernitate ondorengoaren zenbait pasarte badira, adibidez nortasunarekin jolasten duen 'Akats kronologikoa' hunkigarria, baina identitateak ere berea ematen du. Galderak eta zalantzak nagusitzen direla esango nuke, baina poemen bukaerako bertso bakar horietan zenbait ziurtasun ematen direla iruditzen zait.

Oroimenak eta etorkizuna

Oroimenak agintzen du zenbait pasartetan, baina etorkizunari buruzko larrialdiak ere bere pisua utzi du poemategian.

Ibaiaren kronika poetikoa dugu hau. Eta hona hemen beste kontrajarpena. Kronika diodanean ez nuke kazetaritzaren kronika aipatu nahi. Bere sorreratik hasi eta itsasoratu ondoren bidaiaren joan-etorria adierazten du testuak. Baina poetikoa da, zatiz eta galderaz emana. Idazleak berak garrantzi handia eman die galderei. Poemategiaren atalak errepasatuko bagenitu, ibilbidearen pasarteak izango genituzke begien aurrean: Ezti usaina, Pagadi bat lanbropean, Sustraiak eta adarrak, Helmuga gabeko bidea, Harea Itsasertzean. Esango nuke poetaren ahotsa loditzen joan dela azken aldera. Errekurrentziak, esaldien errepikapen aldatuak, esaldien joko erritmikoak ahotsa eman die poemei.

Zenbait sinbolo nagusitu egin dira testuan: zapatari eta zapata, bidaiaren zentzu nagusia, birikiak ez itotzeko, galdera eta beldurra. Baina guztiaren gainetik izaten jarraitzeko borondatea dagoela esango nuke. Eta bizitzari harriduraz galdetzen dion begirada, tonua delarik poemategian nagusitzen den espresabiderik garrantzitsuena.

Jon Benito: Aingurak erreketan. Susa, Zarautz. 2001, 79 orrialde.