A división ‘máxica’ do Bloque

Houbo un tempo, o primeiro terzo do século XX, en que un mago de orixe galega asombrou o mundo enteiro con sorprendentes números de ilusionismo. Facíase chamar o Dr. Saa, conde de Waldemar. Conde non era, mais o título tamén era propio dunha ilusión nobre e enxebre, pois o seu lugar natal era Valdemar, en Portomarín. Vén de saír do prelo unha biografía con este personaxe de vida sorprendente, O misterioso Dr. Saa, escrita por Xosé Díaz Díaz e Belén Fernández Guzmán, e publicada por Xerais.

Cadroume ler a vida do Conde de Waldemar nestes días en que un dos asuntos máis falados era a división, e mesmo o esgallar de pólas, no Bloque Nacionalista Galego. En contraste, a unión como unha soa piña familiar, nunca mellor dito, do Partido Popular en Ourense. Así, os que erguen como primeira bandeira a defensa dos intereses do pobo galego, son noticia por romperse os ovos. E os que mesmo declaran que Galicia existir non existe (Baltar Jr. dixit), poñen todos os ovos no mesmo cesto e van camiño de gobernar ese país inexistente xa non por maioría absoluta, senón case unánime.

Comprenderán que teña un certo cruzamento entre o que contan as crónicas políticas e os episodios de prestidixitación e de maxia negra e branca. Por unha banda, a asemblea convocada para reforzar a chamada “casa común” acaba ao estilo marxista, si, pero do marxismo cómico do filme do barullo no Camarote. Por outra, os conservadores de Ourense conseguen consolidar unha unidade de adhesión incondicional, auténtica casa nosa, seguindo o acreditado modelo do marxismo-baltarismo prochinés e mesmo algo norcoreano, co aplauso do noso presidente liberal Núñez Feijoo.

Dende as Irmandades da Fala, os galeguistas adoitaban darse o trato de irmáns. Así, nas cartas destas xeracións que teceron tamén o Partido Galeguista e a Fronte Popular o normal era despedirse con esta íntima cortesía: “Saúde e Terra, irmán!”. Mesmo en terceira persoa, cando falaban de compañeiros, facíano ao xeito das primeiras comunidades cristiáns: o irmán Daniel, o irmán Bóveda... Otero Pedrayo soña Galicia como “unha democracia campesiña e cristiá”, afastada da sombra tenebrosa da Contrarreforma. Está claro que había un certo sentido profético no que asumían como misión. A redenzón dun país esmagado. O que escrebe Castelao no exilio de Nova York, mentres ve como se van prendendo as luces nos rañaceos de Manhattan: “Son fillo dunha patria descoñecida”. Ese sentido de irmandade ten, por suposto, unha inspiración histórica na revolución irmandiña: “Deus e os irmáns galegos. Ninguén por riba de nós!”. E enlaza coa trepia ilustrada de liberdade, igualdade e fraternidade.

En Ourense, no conclave das dereitas, todo tratamento valía.

—Saúde e Terra, cuñado!

—Saúde e Terra, sobriño do pai!

—Saúde e Terra, curmán terceiro!

Disque é caciquismo. A min paréceme unha promiscuidade total. O novo herdeiro da Deputación, Baltar Fillo, dá por acabado o caciquismo. Algo de razón de razón ten. En Ourense está a experimentarse un réxime antigo e novo, administrativo e tribal, relixioso e pagán, temporal e intemporal, artificial e natural, pre e post histórico. Indestrutíbel. Atómico.

O caso é que, polo que contan, os que marchan do Bloque son xustamente os que se denominan irmandiños (Encontro Irmandiño). Eu respecto moito a Beiras. Abriu paso en moitas eidos. Falou sempre de “socialismo democrático”, aínda tivo que aturar os túzaros que o trataron como a versión galega do “renegado Kautsky”. É un respecto que vai alén do político. É esa clase de persoa á que non dubidas en dar a man porque sabes que nunca levará un puñal. Os que o alcuman de “protagonista”, ben que o celebraron cando bateu co zoco no atril e espertou durante un intre a nazón de Breogán. O que eu respecte agora, pouco interesa, é cousa miña. Mais o que quería dicir é que o Bloque, en xeral, debería respectar máis o mellor patrimonio que o Bloque ten, o seu factor humano (velaí tamén a marcha da sindicalista labrega Lidia Senra) e non tentar sempre a paciencia de Xob. Pero por outra parte, esta lea, este esgazarse, no medio da crise, da depresión e da autofaxia, cando mesmo está en xogo a conservación do territorio e a supervivencia da lingua, semella un paso máis cara ao Ocaso.

A tecido de forzas políticas e sociais, cando non teñen o amparo do poder, é sempre un proceso fráxil e laborioso, como o da arañeira nun carreiro ventado. A arañeira ten de estar suxeita en todos os seus estremos á realidade. Se non, perde o norte, esfarelase. Semellaba que o nacionalismo galego, despois dun período de loitas tribais, avanzaba nunha liña de madurez. Facer de Galicia non o mellor lugar do mundo, mais si un lugar mellor no mundo. Que se podía superar esa “educación sentimental” do resentimento malhumorado. Por desgraza, pódese oír de moitos loitadores algo semellante ao que dicía Brecht: “Son como un coche con moitos golpes, algúns causados polo inimigo”.

Nunha democracia, unha forza política non só pertence aos dirixentes ou militantes. Tamén a quen os vota, e mesmo a quen non os vota. Se non é unha facción, o seu papel é defender iso que chamamos intereses xerais. Non hai nada máis revolucionario que loitar polos dereitos humanos. Por todos. A xente dificilmente dará a súa confianza a un grupo político que non acada a convivencia interna, unha pluralidade tranquila e non desacougante. Un ve os rostros compunxidos de Jorquera, de Aymerich, e mesmo de Beiras. A foto das faces demudadas de Carme Aldán, Ana Pontón e Teresa Táboas. E así todo... Non é a racionalidade a que leva a unha ruptura, senón unha fatalidade que a todos arrastra. Pode ser aínda peor se non se entenden Máis Galiza e a Unión do Povo Galego. Entón xa se entraría na fatídica fase (“a historia repítese como caricatura”) do entusiasmo pesimista e da esperanza negativa.

Cando chegou a Lugo o misterioso Dr. Saa, despois de triunfar mundo adiante, presentouse nunha confeitiría onde non o recoñeceron. Pediu ao dono que lle servise un vaso, e outro, e outro máis... Logo, escachizounos. E cando o dono ía facerlle pagar o estrago, o Conde de Waldemar sorriu, soprou por aquí e por alá, fixo uns acenos coas mans. E alí estaban os vasos enteiros. A min non me parece tan difícil.