As senadoras, o galego e o Espírito Santo

Nós non temos un idioma. Temos un problema.

Eu pensar pensaba que tiñamos un idioma nacido en Galicia e que iso era un ben, unha sorte, unha propiedade en man común, unha marabillosa crianza. Unha benzón. Se tivese que lle pór un prezo, non sabería. Canto vale un idioma de seu? Mais agora xa sei que para algúns non vale un can. Nin o prezo duns pinganillos. É un gasto. Un traste. Un problema. Como dixo o señor Rajoy, "las lenguas son para entenderse y no para crear problemas". Que é o que iso significa na práctica, falando en prata? Pois, polo que imos vendo, que hai dúas clases de linguas. Unha lingua, stricto sensu. E logo, os problemas. Así que eu pensaba que falaba galego e o que falo é un problema.

O do Senado si que foi un día histórico na historia de España. Na mellor, e non na triste historia

E ten razón don Mariano. Iso funciona así, de xeito orgánico. Canto máis galego falas, máis problemático te encontras. Por iso el non fala unha verba en galego. Para non meterse en problemas.

Os políticos andan como tolos detrás do "momento histórico". Alí onde hai un "momento histórico" alí procuran aparecer todos. Resulta conmovedora esa querenza polo "momento histórico". Tamén no fútbol hai a teima do "partido histórico". De tal xeito que se facemos caso dos fanáticos todas as tardes de domingo serían "históricas". "Eses momentos tan momentáneos", que diría Cantinflas. Mais, no fondo, a xente sabe o que é "histórico" e o que non é.

O do outro día, no Senado, ben merece o adxectivo. Si que foi un día histórico na historia de España. Na mellor, e non na triste historia. Algunha que outra vez se oíra falar en éuscaro, catalán e galego, ademais do castelán. Pero fora dun xeito moi excepcional, efémero. Mais nese día, o martes 19 de xaneiro de 2011, o que sucedeu foi a estrea dunha nova xeira. O uso normal das linguas cooficiais no que debería ser a cámara de representación territorial. Un gran espazo democrático de convivencia e integración. Este, o de ser hábitat exemplar da pluralidade lingüística, é o paso máis importante e serio que se ten dado nese sentido.

A mellor proba de que foi unha xornada histórica para o Senado é que nunca se falou tanto do Senado. Pasou de ser un ente invisíbel a converterse no epicentro do ágora. Mais non foi por un disparate, como esbardalla a opinión máis túzara, senón polo intelixente acordo dunha gran maioría que achega o Senado ao papel constitucional. Todo o proceso de tradución que garante a pluralidade lingüística, ese motivo de tanto escándalo, suma arredor dos 300.000 euros en persoal e medios técnicos, durante un ano. Menos do custe dun festexo taurino. Nin unha campaña publicitaria de millóns de euros faría tanto polo Senado. Oxalá en todos os momentos "históricos" houbese ese balanzo positivo entre o que se acada e o seu custe.

E se ese martes plural fixo visíbel o Senado, tamén permitiu saber da existencia de dúas senadoras galegas.

Non porque falasen o galego, senón por negarse a falalo.

Non por exercer os seus dereitos, senón por rexeitalos.

Non por representar o seu país, a súa cultura, senón por representar soamente un oportunismo sectario.

Mais estes que refiro son trazos parciais do caso Sáinz & Pan. Poderíamos pensar que non estiveron á altura da historia. Mais depende de que altura. E depende de que historia. O seu comportamento pode ser criticado, mais non por non ser "histórico". Mesmo deberíamos recoñecer que Sáinz & Pan fixeron todo o posíbel para pasar á historia. Coido que o lóxico é que falasen galego, polo menos en situación tan extraordinaria. Despois da moción do catalán Ramón Aleu, a senadora galega Sáinz tiña a ocasión de inaugurar un tempo novo. E o que fixo foi desinauguralo. Pois ese é outro xeito de pasar a historia! Desinaugurala.

Xa o dixo Mallarmé: "A destrución foi o meu amor, a miña Beatriz!"

Sei de xente que viviu ese desaire con vergonza allea. Que o sufriu como unha mágoa e como un aldraxe, envolto nunha declaración amorosa. A min, en troques, pareceume unha situación conmovedora. Velaí unha senadora, unha dona competente, con formación académica, profesoral, e que declara que podería falar galego, mais que non o vai facer. Por que? Por amor.

Este detalle apaixonante de María Jesús Sáinz, na liña "quen te quere, fará que sufras", permitiu dous intres históricos. O dela. E o da senadora guipuscoana, do PNV, Miren Leanizbarrutia, que no seu parlamento en éuscaro meteu unha frase en galego: "É unha pena que vostede sexa galega e non faga uso da lingua na que Rosalía de Castro escribiu tan fermosos versos".

Se Sáinz falase en galego, só teriamos un "momento histórico". E así temos dous. O da senadora galega que ama o galego pero non o fala. E o da senadora vasca, unha muller de Aretxabaleta, que non sabemos que tipo de relación ten con el, pero que non o ignora.

Hoxe non hai ninguén en Galicia que non declare amar o galego. Mais o amor ou é carnal ou é platónico. O galego debe ser a lingua que máis amores ten, estando como está entre dúas estacións pouco recomendábeis. As que os estudosos das políticas lingüísticas denominan Morte (Language Death) e Perigo (Language Endangerment). O amor coas linguas, dispensando, ou é ou non é.

A relación cunha lingua, co que se di dunha lingua, tamén se pode ver á luz da dialéctica de Eros e Tánatos.

Se o que temos non é un idioma senón un problema, ou un Idioma ao que chamamos Problema, pois máis que política lingüística o que nos fai falta é ir ao santo Freud.

Ou ao Espírito Santo.

Sigmund Freud e o Espírito Santo son de diferentes escolas, pero, verbo das linguas, veñen dicir o mesmo. Aínda que eu vexo moito máis resolutivo ao Espírito Santo no "momento histórico", como ben se demostra no Pentecostés.

Ese "intre histórico" é relatado así no Novo Testamento (Feitos dos apóstolos): "Sucedeu de súpeto que se produciu un ruído como do ceo semellante a un vento. Apareceron entón linguas de lume que pousaron sobre a cabeza da cada un deles (dos apóstolos e discípulos) enchéndose todos do Espírito Santo e comezaron a falar en diferentes linguas".

E se non o remedian nin Freud nin o Espírito Santo, sempre haberá para o galego un convoi ou un coche de liña con parada en Aretxabaleta. Ou na Universidade de Bremen, onde Zuzana Pesselova vén de escribir unha tese que atribúe á "modestia galega" a marcha que leva a lingua cara ao "falecemento". A Bremen fuxiron os músicos do conto cando se decataron de que ían morrer en mans do amor.