Okerrak zuzentzen

Esaldia gaizki dagoela. Hori adieraziko digu ordenagailuak aurrerantzean, euskarazko esaldietako akatsak ere antzemateko gai izango baita. Orain arte ez bezala. Horretarako Saroi tresna informatikoa garatu du Maite Oronoz EHUko irakasle eta IXA taldeko partaideak. Esaldien inguruko informazioa atera, eta akatsak hautematen dituen sistema da Saroi.

Txotxetatik zuhaitz osora jauzi egin du Oronozek, hitzetatik perpausetara. Egungo euskarazko zuzentzaile eta analisirako tresnek hitzak soilik aztertzen dituzte. XUXEN zuzentzaile ortografikoak ere horixe egiten du. Ez besterik. Horregatik, ordenagailuaren begi zorrotzetik kanpo geratu ohi dira komunztadura akatsak. Zuzendu gabe uzten ditu subjektua eta aditzaren arteko lotura okerrak, adibidez. Hutsune hori betetzeko sortu du Saroi Oronozek. Ordenagailuarentzako ikusezinak ziren akatsak azaleratzeko.

Euskara ikasteko sistemetako eta testuak aztertzeko erabiliko da

Tresna informatiko honek, baina, ez du beste hizkuntza anitzetako sistemek bezala jokatzen. Euskaraz perpausen egitura konplexuagoa da beste hizkuntza batzuetakoa baino. Eta tresnak ere, haatik, ezberdin behar. Maite Oronozek bestelako arauak asmatu behar izan ditu horregatik. Esaldien egitura gramatikala aztertzeko erabiltzen diren zuhaitzei aplikatutako arauak. "Euskaraz esaldien ordena librea denez, hainbat erregela behar dira. Euskarazko klaseetan egiten diren zuhaitz horiek egiten dira, eta horien gainean aplikatzen dira erregelak". Zuhaitzak dira, hortaz, sistemaren oinarria. Izena ere hortik datorkio; Saroiek oihana esan nahi du.

Baina akatsak antzemateko baino gehiagorako balio dezake. Zuzentzaile gramatikala ere garatzeko lehen urratsa da Saroi. Erroreak ikusi eta adierazten ditu, eta hori da zuzentzaile bat sortu ahal izateko oinarria. Gainera, euskaldun berri nahiz adituentzat ere oso baliagarria izan daiteke. "Euskara ikasteko sistemetan erabili daiteke. Edozein testu editoreetan ikasleen akatsak antzemango lituzke Saroik, eta ikasleari akats horien inguruko proposamenak ere eskainiko lizkioke. Bestetik, Saroik zuhaitzak egin eta aztertzen dituenez, hizkuntzalarientzat ere oso erabilgarria izan daiteke, jada analizatutako testuetako esaldietatik informazioa ateratzeko balio dezakeelako. Modu oso sinplean, hitz baten erabilera zein izan den jakiteko aukera izango genuke, adibidez". Beraz, tresna bat eta hiru erabilera: zuzentzaile gramatikalaren oinarri, euskara ikasteko sistemetarako lagungarri eta hizkuntzalarientzako informazio iturri garrantzitsua.

Lan nekeza izan da. Zortzi urte eman ditu Oronozek sistema hau garatzen. EHUko informatika fakultateko irakasle lanetan aritu bitartean sortu du Saroi, eta bere tesiaren atal bat izan da. Buruhausterik ez zaio falta izan. "Harrigarria badirudi ere, askotan, zailena benetan zerbait gaizki zegoen edo ez jakitea izan da. Euskarazko esaldien ordena aldakorra izateaz gain, esaldi bera ere bi modutara ager daiteke: zuzen eta oker. Egitura erroreduna, askotan, egitura zuzen baten berdina da". Kasu horietan, hitzen esanahiari begiratu behar izan dio errorea topatzeko.

IXA taldearen babesa eduki du Oronozek, bera ere taldeko partaidea baita. Egun 43 kide ditu taldeak; zortzi hizkuntzalari, hiru teknikari eta 32 informatiko. Aipatutako XUXEN ortografi zuzentzaile arraskatsuaren asmatzaileak dira, esaterako. Egun, besteak beste, testuei esanahia emateko lanean ari dira Kyoto izeneko tresnarekin, edota itzulpen automatikoarekin ere lanean ari dira. Eta Maite Oronozen lanari esker, urrats bat gehiago eman dute oraingoan, Saroi sortuz.