A raíña, Freud e as eleccións galegas

"A raíña desapareceu sen dicir palabra, nin boa nin mala", di o corifeo de Eurídice, a muller de Creonte, en Antígona.

Esta outra raíña fala. Mais só fala o que cómpre falar. É unha cualificada locutora. Trátase de Elizabeth II, que é maxestade do Reino Unido, mais tamén, e aínda!, de Canadá, Australia, Xamaica, Papúa, e un planetario Etcétera. Entre nós, que somos de confianza, Isabel de Inglaterra. Vexo unha foto dela, despois do discurso de apertura, na que loce moi posta de raíña. Normalmente, ela ten un certo ar paisano, de madura panadeira galega vestida de domingo. Ou talvez é ao revés. Que eu sempre vin as panadeiras como unha xeitosa aristocracia popular. O caso é que a raíña de Inglaterra é incriblemente parecida á raíña de Inglaterra, pero cada se parece máis á actriz que a interpretou no filme The Queen, Helle Mirren. Magnífica película de Stephen Frears, quen sendo republicano fixo unha declaración coa que concordo: "Prefiro á raíña que a Tony Blair".

Xa saben o que pasou co experimento de 'tunear' a Fraga, facelo atractivo e puír o instinto de escornar

Si que nos saíu ra o tal Tony. Que pensar dun primeiro ministro inglés que acaba facéndose papista? Aínda se fose un Papa irlandés!

En cambio, co paso dos anos, Isabel de Inglaterra vai saíndo cuspidiña ao papel de Isabel de Inglaterra.

Hai un moi bo libro de Pierre Michon, Corps de roi (con versión en castelán, Cuerpos de rey, publicada por Anagrama), verbo desta cuestión da "imaxe" do autor no eido das letras. E arrinca cun personaxe engaiolante, Samuel Beckett, e ese seu retrato fotográfico sublime e sublimado. Obra de Lutfi Özkök, en 1961, sería o equivalente ao que do Che Guevara fixo Alberto Diaz, Korda no ano 1960. O rostro de Beckett emerxe da escuridade non para ser visto senón para ver, para esculcar a aquel que mira. Leva nos beizos, medio pendurado, un cigarro con cinza no brelo, e que fica como un trazo máis da fisionomía. Ese cigarro está conectado á ollada. É un ollar sen présa, que prende na ironía.

Velaí, di Pierre Michon, "o retrato do rei, a literatura en persoa". Logo embálase, escribe desa imaxe fetiche do autor d'Á espera de Godot, cunha retranca apaixonada e dorida: "Son o texto, por que non ía ser a icona? Son Beckett, por que non vou amosar a aparencia de Beckett? Matei a miña lingua, matei miña nai; nacín o día da crucifixión, mestúranse en min os trazos de San Francisco e de Gary Cooper; o mundo é un teatro, as cousas rin; Deus ou a nada están eufóricos; interpretemos todos eses papeis como é debido. Adiante".

Beckett cada vez se parece máis a Beckett, mesmo despois da morte.

Hai unha interesante correspondencia entre Sigmund Freud e a súa admirada actriz francesa Yvette Guilbert en que ambos os dous cavilan sobre a vella cuestión da identidade na interpretación dramática. Madame Guilbert era das que opinaba que a mellor técnica para saír ao escenario era eliminar a propia personalidade e asumir por completo unha nova. Mais Freud non comparte esta idea de que o mellor é "a obliteración da personalidade propia". Pola contra, el coida que o que funciona é un mecanismo oposto: liberar da propia personalidade partes ocultas ou reprimidas dela para interpretar a personaxe escollida. O seu actor preferido, claro, era Charlot.

Sigmund Freud, que non ri en ningunha foto, mais que tiña moito sentido do humor, tamén cada vez se pareceu máis a Freud. E Chaplin, a Charlot.

Cando se achega un período electoral, penso que é un exercicio interesante e moi útil o ver como foron interpretando os políticos candidatos o seu papel, a relación entre a personalidade propia e o personaxe. Xa saben o que pasou co experimento de tunear a Fraga, facelo máis atractivo e puír o instinto de escornar. Ao xeito da terapia co personaxe de A laranxa mecánica, ou se o prefiren, co modelo das vidas paralelas de Plutarco, pecharon ao señor Iribarne nunha sala para bombardealo con filmes de Spencer Tracy, por ver se funcionaba unha transmigración de almas e saía o de Vilalba feito un mazapán. O experimento tivo un efecto transitorio. O principal fracaso de Fraga foi a volta aos principios fundamentais do fraguismo: "Tiña tanto respecto pola verdade que só a utilizaba en casos de emerxencia".

Nas eleccións que se achegan, e se que se dan por sinaladas para marzo, vai ter moita importancia o programa real, concreto. O sentido da política. Son as eleccións da primeira grande crise mundial do século XXI. Unha crise universal e interiorizada no local. Xa non valen de nada os documentos de xeneralidades. Mais tamén vai ser máis importante que nunca a personalidade dos candidatos. O factor da confianza básica. A xente pode renegar moito dos políticos, mais despois diferenza. E pode haber máis desprazamento de voto do que pensamos ou do que din os estudos de opinión. Será decisivo o factor persoal. A confluencia de verdade e verosimilitude.

Que é o que temos por agora? Emilio Pérez Touriño cada vez vai parecéndose máis ao presidente Touriño. Transmite serenidade. E Anxo Quintana cada vez se parece máis ao vicepresidente de Asuntos Sociais, co matiz de saber que non sería mal presidente. Iso é un avance extraordinario. Despois das eleccións, nin o máis optimista agoiro apostaba por este outro par de "vidas paralelas". Fóra de Galicia, Pérez Touriño e Quintana non teñen moita proxección, agás para zoscarlles. Un problema que non é tanto deles senón da estrutura estatal na produción de opinión. Non falamos de xigantes, mais penso que non hai outra comunidade onde os dirixentes sexan máis cualificados. Non fai falta poñer nomes. Ese é un cambio en Galicia.

E hai un terceiro home. Núñez Feijoo. Debería parecerse máis a Núñez Feijoo, mais ultimamente vexo que non atopa a conexión entre a personalidade e o personaxe. Meter a Galicia, neste tempo de crise, nunha regueifa lingüística! Xogar o xogo estraño a Galicia do novo lerrouxismo, prestarse a importar dinámicas diabólicas, é malgastar os propios celeiros. O señor Núñez Feijóo anda á procura dun personaxe interesante. A ver se se atopa a si mesmo.