"Hai que ordear o territorio e as cabezas"

De pequeno, César Portela (Pontevedra, 1937), o arquitecto galego máis visible aquí e no estranxeiro, quería ser mariñeiro ou director de cine. "Doeume moito a cabeza decidíndoo, porque non sabía se os meus pais poderían pagar a carreira. Supoño que a miña arquitectura itinerante á beira do mar libera eses anceios".

Premio Nacional de Arquitectura pola Estación de Autobuses de Córdoba (1998) e impulsor con Gallego, Albalat pai ou Reboredo da creación do Colexio de Arquitectos de Galicia, Portela fala do seu "mestre e amigo" Bar Bóo. "O home laiábase do que supoñía ter que redescubrir a pedra en Galicia a finais dos 60", di. O primeiro proxecto de Portela, a casa parroquial de Marín, rematouse en 1969. Dous anos despois chegaron as célebres casas para xitanos en Campañó, nunha década na que construíu moitas vivendas unifamiliares.

"Cando en 1973 visitei as casas de Aldo Rossi en Borgo Ticino, el dicíame que lle gustaría telas feito para os xitanos, non para a burguesía". Afirma entender a arquitectura como "un labor social", á marxe dos xogos formalistas, e entende arquitectura galega como unha expresión "enchoupada dunha atmósfera próxima que conecta o espírito ao lugar". Hai críticas máis ou menos visibles que falan da suposta monumentalización da súa obra. Non se substentan no exemplo de Allariz, que levou premios por abrirse ao río, nin noutras obras famosas coma o faro de Punta Nariga (1990), na Costa da Morte, onde colocou perpiaños curvos de ata 6 toneladas e 50 metros de altura. Si nos ecos do Cemiterio Mariño de Fisterra (2000) ou no Museo do Mar vigués, onde as paredes estucadas de verde non se poden usar como superficie expositiva.

"Se non tes inimigos, malo", di Portela. "Que á xente que eu considero babosos sen criterio non lles guste, non me importa", espeta. "Funme traballar fóra para amosar que o meu traballo non entende de capelas". Fóra de Galicia, os proxectos de Portela escolléronse sobre todo en Andalucía, Xapón e Suramérica. Canto ás visitas de arquitectos, que antes poderían simbolizar Alonso ou Moreno Barberá, di aprezalas "sempre e cando non veñan vender a burra". "De Eisenman non falo porque eu falo dos meus defectos", di. "Non hai que ser un xenio, chega con facer o que a un lle gusta. O fodido é cando os que máis traballan son os malos".

Portela lembra tamén as desfeitas do desarrollismo nos 80, e a desprotección do casco vello vigués ata hai ben pouco. "Téñenme dito que son un radical, e ao tempo que non culpo a ninguén", conta. "Eu coñezo a condición humana, e non falo só das vellas protestas de canda as autopistas. É no barco onde se ve o esforzo da tripulación. Hai que ordear o territorio e tamén as cabezas, e non só as dos políticos".