Garai hobeagoen zain

Urte literario hau beharbada ez da historiara pasako, baina bai egon behar dugu seguru historia berehala literaturara igaroko dena. Aurtengo gertakaririk garrantzitsuenak -ETAren su-etenak- ez ditu literaturaren bazterrak erabat harrotu, edo hobeto esanda, ez da astirik izan, literaturak denbora behar baitu historian eta gizartean izaten diren aldaketez gogoeta egiteko.

Honelako gertakariek uneari ematen dioten dimentsio historikoaren haritik, testuinguru honetan argitaratzen diren lanek ere beste dimentsio bat hartzen dute. Ildo horretatik ekarri digu urteak Joseba Zulaika antropologoaren saioa, ETAren hautsa. Gogoeta kontakizun bihurtzen da Ardotxiren eleberrian, Mentxakaren aitorpena, zeinak 70ko hamarkadako atxilo baten gorabeherak kontatzen baitizkigu. Eta beste saio bat, Joseba Gabilondoren Nazioaren hondarrak, literatura nazionalaren eskema zaharkitua gainditzeko beste paradigma bat proposatzen diguna.

Ez da astirik izan literaturak aurtengo une historikoaz gogoeta egin dezan

Boladan diren kontzeptuak ez baditugu argi, horra hor Xabier Arregiren Herri, hiria, nazioa. Zibilismoaren sustraiak, edota Joseba Aurkenerenaren indigenismo xumea, Iparraldean gaindi liburua medio.

Bestelako saiakerak ere izan ditugu: Manu Lopez Gaseniren Literaturak umeei begiratu zienean, Iñaki Arranzen Hitza azti, euskaren berezko baliabideen gainekoa eta Mendebaldearen mintzo mindua, Joseba Azkarragarena.

Aurten, itzulpenek, ezarri dute goia euskal letretan, ugari izan baitira euskarara itzulitako liburuak, hala nola, Jules Renard-en Axenario, Pasqual Alapont-en Martaren infernua, Nagib Mahfuz-en Mila eta bat gauen gauak, Bertolt Brecht-en Kaukasiar kreazko borobila, Eric-Emmanuel Schmitt-en Ibrahim jauna eta Koranaren loreak, Irene Nemirovsky-ren Dantzaldia, Gianni Celati-ren Guizzardiren abenturak, Yasmina Reza-ren Desolamendua, Groucho Marx-en Groucho eta ni, Dorothy Parkerren Hona hemen gu biok, Danilo Kis-en Hildakoen entziklopedia, Gianni Celati-ren Paradisuko almanaka, Michael Morpurgo-ren Paeceful soldadua, Raymond Queneau-ren Estilo-ariketak edota irakurleen arreta gehien erakarri duten Flem-en Izua eta Austerren Brooklyngo erokeriak.

Euskal narratibari dagokionez, badira erraz sailkatzen ez diren lanak, horra hor Juan Luis Zabalaren Inon izatekotan eta Karlos Linazasororen Bestiarioa, Hilerrikoiak koadernoak, non eta gogoetak, ipuinak eta olerkiak ere nahasten dituzten. Fikzioa eta saiakeraren artekoa dugu, kasu honetan zinema eta filosofia lotzen dituena, Fito Rodriguezen Kasandra leihoan. Hausnarketatik hurbil ere dago Pablo Sastreren Enpleguaren arbola eleberria. Irati Jimenez, Bat, bi, Manchester, Zubikarai saria jaso duena; Peru Magdalena, Lile, Igartza saria; eta Karmele Jaio, Amaren eskuak, Igartza saria, ditugu argitaratzen hasi diren idazle berrien artean,

Gutxitan huts egiten duen generoa da eleberria, eta hori ondotxo daki Alberto Ladron Aranak, beti interesgarriak diren Arotzaren eskuak moduko thriller-egilea. Modako gai bat, teknologiak gure bizimoduan daukan eraginaren berri jaso nahi duenak Patxi Zubizarretaren Txantxa. Quick liburura baino ez du jo behar. Martxosoa eta gogorra, betiko legez, etorri zaigu Paddy Rekalde bere bigarren eleberrian, Ragga-ragga dator gaua.

Urteak utzi dizkigu, halaber, Laura Mintegiren Ecce homo, eta Javi Cilleroren Ero hiria. Hauei gehitu behar zaizkie Azokaren aurreko asteetan aurkeztu diren Anjel Lertxundiren Ihes betea, Xabier Montoiaren Euskal hiria sutan edota Aingeru Epaltzaren Mailuaren odola. Eta urtero hutsik egiten ez duen bat, Xabier Mendiguren Elizegi, Arima enkoniatuak liburuaz.

Olerkigintza ere gorabehera gehiegirik gabe joan da. Urte hondarrean Koldo Izagirreren Rimmel, Sonia Gonzalezen Poema amiotikoak eta Karlos Linazasororen Denbora aleak izan ditugu.