Jimeno Juriok egindako lanei jarraipena emango diete haren idazkiak kaleratuz

Jose Maria Jimeno Jurio historialari eta etnografoaren lanak jarraipena izango du. 2002ko urrian zendu zen baina haren bidea gogoan izateko Artoxa bere herriko Udalak I. Jimeno Jurio Saria antolatu du. Horrez gain, Pamiela argitaletxeak haren idazki guztiak emango ditu argitara. Semeak, Roldan Jimeno Nafarroako Unibertsitateko Zuzenbidearen Historiako irakasle eta historialariak, zuzenduko du bilduma.

Historia orokorrari, euskararen historiari eta etnografiari buruzko hiru atalak landu zituela aitak dio Roldan Jimenok: "Euskarazko toponimiaren ikerketa sakona egin zuen, metodologia berria sortuz, gerora Euskaltzaindiak erabili ohi duena eta Europan aitzindari izan dena". Hark egindako azterlanek "euskara noraino heldu zen eta non eta nola galdu zen jakiteko" balio izan zuten.

Bere ikerketek euskara noraino heldu zen eta nola galdu zen argitu zuten, lan metodologia aitzindaria sortuz

Roldan Jimeno, Juan Carlos Lopez-Mugartza bezala, Nafarroako Unibertsitate Publikoko irakaslea da, eta biek elkarrekin Vascuence y Romance: Ebro-Garona, un espacio de comunicación liburuxka idatzi dute. Nafarroako Ateneon 17 ikertzaile eta irakaslek parte harturiko hitzaldien bilduma jasotzen da lan horretan. Egileen iritziz, bi ondorio nagusi atera dituzte: "Nafarroa eleanitza izan dela historian zehar eta aurrehistoriatik gaur egun arte euskara izan dela garai guztietan lurralde honetan presentzia izan duen hizkuntza bakarra". Azken puntu horretan bat datoz Jose Maria Jimeno Juriok berak egindako lanekin.

Adituon arabera, honako hizkuntza hauek erabili dira Nafarroan historian zehar: iberiera, latina, Nafarroako erromantzea, arabiera, juduera, okzitaniera, euskara eta gaztelera. Horietatik "betidanik iraun duena" euskara bera da eta hortik dator "euskararen nafartasuna" aldarrikatzearen zergatia.

Liburuan euskararen mugak, Iberiar Penintsulako biztanleen aztarnak, eta Errioxa eta Erriberako euskarazko toponimiaren azterketa jaso dituzte egileek. Lana Nafarroako Gobernuaren laguntzaz irten zen kalera 2004. urtean. Aurkezpenaren egunean, Pedro Pegenaute Hizkuntza Politikarako sailburuak Jimenoren teoriak gezurtatu zituen, Nafarroa ez dela komunitate eleanitza defendatuz, linguistikoa baizik.

Roldan Jimenoren iritziz, "ikuspegi politikoa" azaldu zuen Pegenautek. "Ezinbestekoa da hizkuntzen arteko erlazioak aztertzea, ezen hizkuntza bakarra kontuan hartuz gero benetako ikuspegia galdu egiten da", argudiatu du kritika horien harira.

Bilduman, bestalde, Baskoniaren sorrera aztertzen da, non euskararen eragina argia den, eta zeltera zein iberiera erabiltzen zuten gertuko guneak ere arakatzen dira. Erromanizazio prozesuak aurrera egin ahala, latinaren eragina argia da, erromantzeak sortuz, eta nafar eremuetan nafar-aragoiko erromantzea izan zen garrantzitsuena. Pirinioen hegoaldean, aldiz, gaskoniera da erromantze nagusienetako, Behe Nafarroan ere hitz egiten dena. Erdi Aroan, berriz, arabierak eta hebreerak elkarren ondoan iraun zuten Nafarroan, okzitaniera eta gaztelera sortu arte.

Roldan Jimenok, aitaren lekukoa harturik, ikerketa horiei ekin die berriz ere. Unibersitatean lan egiteak "bideak murrizten dituen arren, ezin baituzu edozein esparru landu". Halere, bera "nahiko heterodoxoa" dela onartzen du.

Jose Maria Jimeno Juriok hainbat alor jorratu zituen, baina semeak zenbait atal nabarmentzen ditu bereziki. Lehena historia orokorra da. Hainbat gai ezberdin, "ezezagunak edo behar bezain ezagunak" ez zirenak zabaldu zituen, hala nola, Orreagako gatazkaren ingurukoak; San Fermin, Iruñeko lehen apezpikua, "existitu ez zena". Nafarroako Konkistaren inguruan, adibidez, Amaiurko gazteluarekin gertatukoa aipatzen du; eta aro garaikideari dagokionean, 1917 eta 1919 urteen artean Nafarroan gertatu zen erreibindikazio autonomikoen eztabaida; II. Errepublikako prozesu estatutarioa; eta Gerra Zibila.