A Galicia distraída

Teño nas mans un libro de conversas excepcional. Un libro, como quen di, que fala e interpreta, que se le con banda sonora, que move e conmove o maxín coas experiencias da vida en papel e fragmentos da obra en disco incorporado. Trátase de Diabolus in música. Conversas con Rogelio Groba, por Manrique Fernández, editado por Galaxia. Un agasallo estético e un acto de xustiza a un tempo. Se hai un silencio doente é o que pode percibir un mestre da música. Talvez por iso, as opinións expostas teñen por remate un molto fortissimoque moito pode dar que falar.

Pregunta con intención Manrique Fernández: “Dende determinados sectores trátase de convencernos de que Galicia é unha potencia cultural que o único que necesita é facerse visible. Dende a súa perspectiva, ¿somos, realmente, unha potencia cultural?”.

E velaquí a interesante resposta de Rogelio Groba: “Claro que si, non temos que sentir complexo ningún perante ninguén. O problema que ten Galicia é que se loita contra a nosa cultura dende dentro, impedindo que asome a cabeza. O inimigo de Galicia non está fóra das nosas fronteiras, está dentro. Permitimos que os nosos políticos vaian a Madrid a votar en contra do que nos beneficia, deixamos que as nosas empresas emigren e paguen impostos noutras comunidades, e permitimos que os nosos artistas morran afogados na apatía e na desidia. Nese sentido somos bastante parvos”.

A min paréceme ben valente un libro que remate así, dicindo por unha banda que somos “unha potencia” e, por outra, que “somos bastante parvos”. A cousa préstase a unha simbiose inquietante, pois tamén hai potencias parvas e parvos moi potentes.

Ocorre que non estamos afeitos a que se fale así, e en público, estilo santa Clara. Mais coido que é procedente o paradoxo que ao seu xeito expresa Groba. Hai unha cultura apassionata, con delicatezza, crescendo, molto vivace, con spirito, e unha política con sordini, piangevole, minore. O resultado: un país arrítmico, esmangoletado. Abatido e sen ánimos.

O compositor, nado en Guláns (Ponteareas) en 1930, era xa aos 13 anos solista na banda de música A Unión. Formouse nos anos sesenta en países europeos, nomeadamente Suiza. Coñece ben o país, por dentro e por fóra. Interpreto que cando o mestre di que “somos bastante parvos”, o que quer dicir é: “Estamos distraída”. É unha expresión popular, irónica, da Galicia que se recoñece historicamente distraída.

Coido que o natural nestes tempos é estar distraído. Ma non troppo, pero despistado. Os que non andan despistados, andan nas verzas e non ven a horta. A miña dúbida sobre o actual Goberno autonómico é se anda soamente distraído ou anda tamén nas verzas. Cando se chega a unha situación de Urxencias ateigadas nos hospitais, con doentes á espera 72 horas, coido que se anda xa alén das verzas. Claro que oiremos a ladaíña que todo o explica.

—A culpa é do bipartito!

Será cousa do despiste, mais a verdade é que eu xa nin me lembro do que era e cando foi o Devandito Bipartito. Foi antes ou despois de Breogán? Funcionaba daquela o Castromil? Estaba aínda no seminario Bautista Álvarez?

—A culpa é do bipartito!

Na colección Costa Oeste, tamén en Galaxia, vén de saír a novela de ciencia ficción 2044, de Eduardo Santiago. Teño que mirala ben. Para ser críbel, amigo Eduardo, ten de haber un presidente da Xunta que explique a emigración extraterrestre co retrouso: “A culpa é do bipartito!”.

A idea da Galicia distraída collina prestada dun artigo macanudo que aparece no último número de Irimia, co título Invisibles, e asinado por Teresa Souto. Alí dise: “Non estás deprimido, estás distraído, distraído da vida que te poboa”. Coido que axeitado un certo paralelismo colectivo: “Galicia non está deprimida, está distraída, distraída da vida que a poboa”.

Irimia é un milagre, hai que dicilo, e non só porque sexa a “revista quincenal de crentes galegos”. Vai xa polo número 849, e con 32 anos de vida. Unha publicación de feitura sinxela, de impresión bicolor, o que dá unha proximidade ao collela nas mans. Feita con rigor e calidade, e tamén cunha certa paixón crítica, na que non se oculta o sentido da ollada, a perspectiva cristiá e comunitaria. Por iso está escrita en galego arameo.

A min séntame moi ben esta vitamina que me chegou xa dende os tempos máis activos do profeta Chao Rego. Lendo Irimia, síntome un cuáquero ou algo así. Non vou entrar agora na miña cámara escura, nese santuario íntimo onde un garda as crenzas. Lembro como unha peza sublime da antoloxía da ironía o sermón que lle botou o pai a Heinrich Heine, cando lle comentou que ía estudar filosofía: “Ti podes ser todo o filósofo que queiras, mais prégoche que non digas en público o que pensas, pois prexudicarías os meu negocio se os meus clientes se decatasen de que teño un fillo que non cre en Deus”.

Hai, si, unha Galicia distraída e outra que está en respigar. Millet fixo un cadro inesquecíbel coas respigadeiras, as mulleres que apañaban as espigas despois da ceifa. Lémbrome desa pintura de Millet cada vez que vexo as mulleres mariscadoras, algueiras, labradoras. As que andan a rebusca, ás piringallas, as galelas das vides, á zanquía das castañas. Hai un filme desa fasquía inesquecíbel, inspirado nas respigadeiras contemporáneas, Les glaneurs et la glaneuse, da francesa Agnes Varda.

Aí vemos un mundo que resiste e re-existe á marxe da opulencia. Sorprendente, creativo. Aquí pasamos en pouco tempo de estar na beira da extinción dos medios en galego, e en pouco tempo vemos non un volti subito, pero si un animato de valor extraordinario, en papel e no virtual. Non se manteñen por España adiante moitas revistas que teñan a fondura alternativa de Tempos Novos, que vai xa polo número 177, e que participa desa iniciativa da realidade intelixente que é a campaña Vitaminas para o galego para crear novos medios en televisión, prensa, internet e radio.

Si, todo semellaba esmangoletado. Un país abatido e sen ánimos. Mais aparecen as respigadeiras e as mulleres anfibias. E atopan alimento no invisíbel.