"Fago literatura sen concesións para un lector intelixente"

A obra que vén de colleitar o galardón mellor dotado economicamente das letras galegas supón o seu reencontro co lector adulto, a quen brinda unha historia de amor cunha trama "enguedellada e difícil, da que penden moitos fíos". Este escritor "teimudo", tecelán de redes de historias e especialista en transformar os espazos coñecidos, como a Pontevedra escenario da novela, apela á complicidade de quen se asoma ás súas páxinas.

Pregunta. Coa avultada nómina de galardóns que atesoura, só lle faltaba Xerais?

Resposta. É un soño para todos os escritores ao que xa presentara Arqueofaxia, que levou despois o García Barros e era a miña primeira novela longa. Os premios non son obxectivo, senón ocasións, azares que se alían coas decisións dun xurado e que estamos para asumir con todas as consecuencias.

"Fago realismo máxico, esa cousa xa inventada que non é nada novo"

"Esta novela naceu como xuvenil pero ao escribila foise volvendo de adultos"

"No ensino actual o espazo para aprender a gozar da literatura é minimo"

P. O azar é un dos piares d'O xardín das pedras flotantes.

R. Marca o desenvolvemento da trama. Por un lado, están as causalidades do que chamamos destino; en contraste co azar, que é o que ocorre de improviso. Eu aplico o que Borges dixo algunha vez acerca de que "o azar é o nome que lle poñemos á acción incesante de milleiros de causas mesturadas", o que nos devolve ao destino. O rapaz protagonista vive iso como unha teima desde pequeno.

P. Por que unha historia de amor adolescente?

R. É unha historia de amor entre adolescentes que senten unha atracción inevitable. Cóntanse as vidas deles ata que se coñecen e inician unha relación, vivida coa fortaleza das paixóns da adolescencia, marcada por limitacións sociais e familiares, por sucedidos que veñen de atrás nos que hai feitos documentados historicamente e máis elementos máxicos. O xurado subliñou o vencello con Lovecraft como un dos trazos da novela nesa parte fantástica.

P. Fala de fantasía desde o seu punto de vista, pero tamén son igualmente imaxinarios eses fíos para os personaxes?

R. O realismo máxico, esa cousa xa inventada que non é nada novo, é o que fago. Na literatura desaparecen para min as fronteiras entre a realidade e a ficción, o que me dá moito xogo para contar historias desde niveis e puntos de vista diferentes.

P. A novela ten moitos ingredientes de Romeo e Xulieta.

R. Os amores difíciles e tráxicos son unha constante na literatura. Escribir unha historia de amor é narrar un dos dous temas que hai na literatura; o outro é a morte. Todo vai depender do orixinal que sexa a trama e das historias que haxa arredor. N'O xardín das pedras flotantes hai múltiples historias con entidade de seu para funcionar de xeito autónomo e mesmo para ser núcleo doutras novelas. Fálase, por exemplo, dun libro misterioso que aparece e desaparece ao longo dos séculos atraendo traxedias e desgrazas.

P. A novela ten final aberto.

R. Para non desvelalo só podo dicir que hai, efectivamente, un final tráxico pero esa non é a verdadeira conclusión. Hai outro remate moito máis marcado polo azar que resolve a historia de maneira aberta.

P. Moitos misterios!

R. O xardín das pedras flotantes ten un comezo dificultoso e de lectura laboriosa pero obrigada para apreixar as claves da trama. Entras na novela costa arriba pero despois o tránsito é costa abaixo! Xa desde o título, que xurdíu durante unha excursión familiar a unhas covas. Envolto nunha contorna aérea de pedras flotantes atopei a idea de algo que tiña sen resolver na novela. Ao principio é un crebacabezas, pero despois todo encaixa.

P. Non teme afastar aos lectores máis preguiceiros?

R. Isto é literatura sen concesións! A quen busco é ao lector intelixente. Esta novela cómpre lela conscientemente, así que é de esperar que ese esforzo se vexa compensado cun relato que pague a pena.

P. Escolleu a temática para arrastrar aos seus lectores adolescentes?

R. Cando agroma a idea, esta vén acompañada da súa forma literaria: relato policial, de ciencia ficción ou de aventuras, tamén o narrador e os personaxes. Así é o meu xeito de traballar, o relato nace como un conxunto na súa caixiña, froito do traballo metódico e da intuición. Neste caso non. Naceu como novela xuvenil pero a medida que escribía ía gañando intensidade, datos e o desenvolvemento do que se chama novela para adultos, se é que existe. Tamén podería ter un público mozo, pero con hábito lector. É unha historia de trama enguedellada difícil de contar que esixe habilidade, no senso de que o resultado, como lector, paréceme que está logrado. Si penso en levar comigo aos lectores cara á segunda parte da novela xuvenil Irmán do vento [2003], que ten a guerra de Iraq como pano.

P. Como docente, poderá confirmar se existe ese público lector...

R. No ensino actual, en contraposición a cando eu era estudante, o espazo para aprender a gozar da literatura na escola é mínimo; trátase dun costume que non marca ningún grupo social e, aínda por riba, hai unha enorme competencia nos medios audiovisuais e informáticos. Pero moitos mozos son lectores en segredo. As editoriais non poden vivir só de subvencións.

P. Hai unha faceta súa pouco coñecida, a de comisario dunha exposición no Salón do Libro Infantil e Xuvenil de Pontevedra á que consegue traer empréstimos exclusivos procedentes do Museo das Artes Imaxinarias de Tánxer. Pezas únicas e invisíbeis como un dos uniformes do Holandés Errante, durante a pasada edición, ou o corpo petrificado dun duende mexicano.

R. O Museo de Tánxer é moi remiso a ceder materiais, pois os seus fondos, todos invisíbeis, son moi raros e valiosos. Eu manteño cordiais relacións co seu director xerente, o doutor Mohammed Hadishin Tarif, desde que en 1975 vivimos un suceso memorábel. Acabábase de anunciar o avistamento dos restos da cidade aérea de Muamba sobre a illa de Lhaiz, entre Túnez e Sicilia, e organizouse unha expedición literario-arqueolóxica en barco. Nun momento da travesía, o barco resultou danado e comezou a afundirse. No medio da desesperación xeral, observei un home de trazos árabes que miraba o mar con tristeza. Díxome que a noite anterior imaxinara unha rede de pontes que unían África e Europa e que, agora, lle daba mágoa que non existise. No último momento, un membro da expedición sinalou o lugar exacto por onde pasaba unha ponte; nadamos cara a alí e salvámonos todos. Esa persoa era don Italo Calvino, un famoso escritor, experto en arquitecturas invisíbeis. Desde aquela, o doutor Hadishin dedicouse de cheo á fundación do Museo das Artes Imaxinarias.