E fai frío no lume

Sempre tiven a firme crenza de que o que emprende a ousada tarefa de escribir sobre o Outro deberá estar disposto a descubrir, e máis tarde a explorar, os puntos cegos que acompañan a toda existencia. Desde logo, non é doado. Pero existe un "aínda máis difícil": cando aquel que debuxarán as palabras non é só personaxe público, senón, ademais, coprotagonista das memorias do que escribe. Nos preámbulos de semellante misión, atópome perante anacos, fragmentos dunha vida que adoptan formas tan diversas como citas, ensaios ou críticas; apuntamentos de conversacións privadas e manifestacións públicas que quizais presenciei ou simplemente escoitei do anecdotario de tantos; notas sobre recordos compartidos ou contemplacións solitarias das pegadas poéticas dunha vida; escasos agasallos que a miña memoria accede a brindarme.

E, entre todo isto, esixo que sexa a miña responsabilidade non elixir, eximirme da palabra contradición e asumir que aquel do que vou falar é un todo, unha entidade sen fisuras, que non renega, que sempre volve para despois marchar. Non, non sería razoable que tratase de escribir sobre tan só un tramo de Antón Lamazares: debo unir os anacos e encher os ocos.

Desde logo, podería referirme a el como pintor e entón plantar unha persoal árbore xenealóxica cuns proxenitores -Laxeiro e Pesqueira- que estenderían as súas ramas a Van Gogh, Klee ou Miró, para terminar por Millares e Tàpies. Pero iso non sería suficiente, necesitaría zume, e con maiúscula expresividade falaría de Poesía, falaría de Cunqueiro e de Carlos Oroza primeiro, para gozar despois cos Himnos de Tubinga de Hölderlin, con Baudelaire ou coas Elexías de Duíno de R. M. Rilke, e inacabar por "donde habita el olvido" de Cernuda. E tamén falaría do "cante jondo"... Pero de novo isto non sería bastante, quizais si profundo, pero ese non é o camiño que quixen tomar con esta empresa do escribir e que, sen permiso pero con respecto, asedio durante tan só estes parágrafos. Non, desde logo, non debo furgar demasiado aí. Moitos outros xa o fixeron con máis fortuna cá que eu nunca podería chegar ter.

Así que debería continuar a miña viaxe deica chegar ó lugar onde esa árbore, xa robusta, rexa e maxestosa, se ergue: nunha aldea de nome Maceira, nas Terras de Deza. Alí marcha e volve cada día Antón Lamazares... Mellor dito, alí está, presente ou ausente, sempre.

Nun acto vital propio da poesía de Jorge Teiller, Antón Lamazares declama, co mesto fume de cigarro na man, o verso nostálxico dos paraísos perdidos, da terra ancestral, onde o tempo non sucede e as orixes primordiais da súa humanidade gozan entre herbas, gando, semente e labranza; onde os habitantes establecen relacións de cooperación, correspondencia e harmonía consigo mesmos, coa colectividade e coa natureza.

Alí, o noso poeta-pintor de aldea trata de "vostede" á terra nativa, á infancia, ó fogar e á paisaxe rural; e alí, aínda sen alí estar, volve compulsivamente nun esforzo por non esquecer, e sobre restos dos propios muros, portas e ventás (Xanelas e Sellos), das fortalezas da súa aldea (Lerias, Letanías, Mámoas), retrata a súa paisaxe (Pol en Adelán), a súa casa (Domus Omnia), os seus avós e pais (E fai frío no lume), os seus amigos e heroes.

Alí, aínda sen alí estar, nun esforzo polo arraigamento, intégrase co mundo ó que pertence, facendo comparecer os seus devanceiros que actúan no proceso integrador como figuras míticas (Bifrontes), capaces de revelar na realidade invisible un rango máis alto de realidade e, por iso, posibilitando recoñecer o moito que aínda perdura nel de auténtico. Alí, aínda sen alí estar, convértese Antón Lamazares no gardián dos mitos

Alí, aínda sen alí estar, volve cada día, cada hora... Espero que non sexa moita a ousadía pola miña parte se afirmo ter a sensación de que, en realidade, nunca marchou. Celébrao cada día, en cada acto, en cada expresión, en cada obra. Une os anacos, enche os lapsos en oposición e loita; e, en silencio sonoro e severo hábito, marchan os seus anos de estudos no convento franciscano de Santo Antonio de Herbón. Con estrito e brutal xesto proclama "eu son franciscano": aliado sincero para todos, do home á besta, das árbores ás pedras, este discípulo da orde de Asís (Follente Bemil) xustapón, que non contrapón. Non hai xuizo sen oficio.

Agora xa non me pregunto se realmente houbo algunha vez ocos que encher. No caso de Antón Lamazares son "ocos cheos". Nunca houbo anacos. Creo, entón, que debería abandonar esta inútil tarefa de escribir sobre Outro e, sinxelamente, propoñerlles que me acompañen á aldea-estudio do poeta-pintor: celébrase alí unha voda, a de don Carnaval e dona Coresma, e o monxe franciscano que a oficia tivo o detalle de convidarme.

Roberto Varela Fariña é conselleiro de Cultura e Turismo