A política cultural e a cultura dos políticos

Asistimos por fin a un debate de altura no eido político. O caso Piano. O alcalde de Vigo vén de acusar de plaxio ao presidente da Xunta por comparecer nun acto público coa compaña musical dun piano. Xa el o fixera antes. Xa Abel Caballero inaugurara unha rúa, en acto amenizado con piano. E nada de pantomima. Un piano de verdade, con auténtico pianista, no escenario dun paso de cebra. Digan o que digan, iso é de nota. Estrear un pavimento con piano de cola.

Eu non digo que Corina Porro, a candidata opositora, fixera o de Ingrid Bergman en Casablanca: "Play it again, Sam!". Pero por unha vez había que felicitar ao alcalde e non poñelo a caer dun burro. Que marabilla ir pola rúa e atoparse cun piano atravesado. Iso é a civilización. Ou por exemplo, un está na casa a escribir e, de súpeto, deixa de oír o habitual concerto caótico de martelos e trades, de berros e bucinas, e da rúa sobe o Après la pluie... de Erik Satie.

Agora Feijóo comparece con piano e Caballero reclama a súa condición de pioneiro pianista

Estamos no país do paradoxo. O país da imaxinación gobernado pola falta de imaxinación

-E logo que pasa? -preguntas con abraio.

-Éche o alcalde co piano!

-E que fai co piano?

-Vén inaugurar un sumidoiro!

Agora é Núñez Feijóo o que comparece con piano e Caballero reclama a súa condición de pioneiro pianista. Velaí se ve un nivel. Estabamos a rentes do chan no debate político. A maioría das declaracións semellaban responder a un instinto escatolóxico. O que en eufemismo popular chamamos "aliviar a natureza". Mais, de súpeto, semella que estamos no país máis culto do mundo.

-De que se está a discutir agora en Galicia?

-Hai un debate moi forte pola patente do uso do piano nos actos de comparecencia das autoridades públicas.

-E que máis?

-Outro asunto moi polémico é o da Cidade da Cultura. Máis en concreto, se os contedores son o contido ou se o contido son os contedores.

-Apaixonante!

-Tamén se discute moito se os 33 bedeis do edificio cultural da Deputación de Ourense son dabondo para as tres portas ou se cómpre contratar algún máis.

Á vista destes sucesos, calquera observador podería pensar que o problema de Galicia non é o déficit cultural senón unha sobrecarga cultural. Mesmo podería propagarse a tese de que o que nós temos que combater non é a doenza da ignorancia senón a enchente de cultura. Un informe presentado á Unesco que dixese: "Galicia ten un problema cultural: Ten cultura de máis!". E logo facer un relatorio de síntomas: os políticos máis sobranceiros disputan a condición de precursores do piano como eixo central do discurso; a obra de maior custe na comunidade é a denominada Cidade da Cultura, construída por un arquitecto que defende o deconstrutivismo, polo que o seu principal contido é o baleiro, proba dunha xenerosidade case fanática pola cultura existente en Galicia, pois mesmo se financia o Gran Monumento ao Descoñecido. Xenerosidade da que tamén sería unha proba senlleira o feito de empregar tantos bedeis como espectadores, tal é o caso da célebre Deputación ourensá. É unha demagoxia subliñar con escarnio que no devandito centro cultural hai dez bedeis por cada porta. O punto de vista da política cultural é moi diferente: trátase de que cada visitante se sinta acompañado. En definitiva, de que teña un tratamento personalizado.

Mais non, Galicia non ten cultura de máis. Non padece dese colesterol. O problema que reflicten eses feitos máis ou menos extravagantes é que estamos no país do paradoxo. O país da imaxinación gobernado pola falta de imaxinación. Un país con fame de cultura, moita, e ao que se lle ofrecen latas de conserva sen abridores.

Polo que puiden comprobar en moitas conversas, a grande maioría dos políticos deste país, dos catro puntos cardinais xeográficos e ideolóxicos, con responsabilidades de goberno, dende a Xunta aos concellos, ignoran unha información esencial sobre o seu propio país.

E é esta: as entidades que contan con maior número de asociados voluntarios son as bibliotecas públicas. É algo que se repite en todas as cidades e vilas, sempre, claro, que teñan esa dotación en condicións debidas. Xa só a Biblioteca Provincial da Coruña triplica en número de socios activos o da maior entidade deportiva no mesmo ámbito xeográfico. Por suposto que é compatíbel un carné de club de fútbol e o dunha biblioteca. Tamén Fontanarrosa escribía marabillosos contos de fútbol, como o seguen a facer Galeano ou Sachieri. Mais o que quero dicir é que para políticos e xornalistas hai un mundo que existe todos os días e con moito espazo e dedicación: o do deporte. E un mundo que subsiste: o da cultura real.

Non imos entrar agora en carreiras de sacos. Non é máis ou menos Galicia a que xira arredor da cultura ou do deporte. A Galicia que importa é a da xente e non a das medallas e condecoracións máis ou menos efémeras. A xente que moitas veces partilla con pracer a afección deportiva e o goce cultural.

Pero a Galicia política, a que adoita utilizar a cultura como ornamento ocasional, ignora a realidade cultural do país. Pensa que é cousa de catro gatos. "Os titiriteiros", din nos foros túzaros. "Eses subvencionados", repiten os papagaios mediáticos. Eses mesmos que glorifican pampos calquera fazaña deportiva (subvencionada, por suposto). Cómpre que os vedoiros desa Galicia política, con máis responsabilidade a que goberna, mais tamén a que oposita, revisen os instrumentos ópticos e de paso afinen o piano. Mesmo en tempo de crise, a cultura real, a que habita o tecido social, resiste como a xunqueira o vento. Para a sociedade, para o máis vivo dela, ten a condición de célula nai.

E no canto dos pianos, é de xustiza unha lembranza para Xosé Manuel Beiras. Ese pianista insurxente que podía dicir o de Brecht: "Un vello revolucionario é como un coche escacharrado, con moitos choques, algúns causados polo inimigo".