Cans, nunca tal pensamos

Xa sabe todo o mundo que o Festival de Cans empezou como unha broma. Unhas cañas nun bar e un chiste fácil xogando coas similitudes fonéticas. Unhas datas que cadran co curmán francés e xa botou o conto a andar. Cos colegas de Arela, fixemos unha primeira edición que nos custou pouco mais de 3.000 euros, e á que deberon de vir 300 ou 400 persoas. Subimos á xente en chimpíns para pasealos, decidimos poñer as curtas en alpendres e cortellos, e vimos que a broma podía funcionar. O evento empezou a medrar pouco a pouco, con máis xente cada ano, e a saír nos telexornais. Pero era difícil darse conta desde dentro da dimensión que empezaba a coller. Un ano atopeime con Camilo Nogueira, co adegueiro Emilio Rojo e tamén me dixeron que viñera visitar o festival desde Aragón un tipo que me querían presentar. Era Manolo Kabezabolo, un cantautor punki que se fixo célebre porque estaba interno nun psiquiátrico e saía de permiso só para actuar. Kabezabolo tivo que marchar e quedei coas ganas de saúdalo. Pero ese persoal tan dispar deume que pensar. Efectivamente, as cousas estaban cambiando. Se estaban no mesmo festival Camilo Nogueira, Emilio Rojo e Manolo Kabezabolo, é que o chiste funcionaba. Pero Cans non podía quedar só un chiste.

Se Camilo Nogueira e o 'punki' Manolo Kabezabolo estaban alí, algo pasaba

Sobrarán festas gastronómicas, pero nunca festivais de cinema

Decidimos seguir tendo o chiste como reclamo, pero no fondo o traballo volveuse mais serio. Cans decidiu converterse en aposta polos novos creadores, escaparate de músicos, realizadores de clips e directores de curtas. Este ano estrearán película cinco directores galegos que pasaron por Cans e tiveron premio: Fernando Cortizo, Quique Otero, Mario Iglesias, Dani de la Torre e Luis Avilés. Cando un ve esta camada, séntese orgulloso. Argumentos coma este foron os utilizados para que a Academia do Cine seleccionase Cans entre os festivais de preferencia no que os gañadores de ficción acceden á preselección dos Goya. Este ano intentamos que Alex de la Iglesia, presidente da Academia, estivese en Cans, pero non foi posible. As conversas empezaron meses atrás, pero a axenda non llo permitiu. Un día antes de empezar recibín unha mensaxe. Era Alex de la Iglesia, disculpándose desde o outro Cannes, e dando ánimos cunha mensaxe gamberra. Foi un detalle bonito.

Todo este cúmulo de circunstancias que se dan en Cans fainos reflexionar sobre se o formato deste festival podería ser un banco de probas para un novo xeito de facer chegar ó público determinados produtos culturais. E tamén un estímulo para a activación do mundo rural. "Sobran festivais", levamos escoitando nesta lexislatura e na anterior desde os políticos que rexen o audiovisual. Festivais nunca sobran, sempre faltan. En todo caso, sobrarán festas gastronómicas, pero festivais de cine, nunca. Aínda que non deamos de comer de balde. Cans é unha plataforma de novos valores, un encontro de profesionais e ata diría que empeza a moverse un pequeno volume de negocio. Cans é un escaparate: actores, directores, músicos, guionistas, directores de casting, xornalistas, políticos ou escritores.

En Cans xérase unha atmósfera especial. Esa que fai que Coque Malla veña tocar alí, e de súpeto perciba o espírito do festival, e pida unha guitarra para tocar nun galiñeiro. A noticia corre como a pólvora, e ata se suma Iván Ferreiro. O galiñeiro queda pequeño e pasa a ser backstage. Optan por tocar enriba dun pozo. YouTube está que escacha con tantas descargas desta actuación. Nunca tal pensamos.

Pero se hai alguén por quen neste festival teñamos especial debilidade, ese é Luís Tosar. O desta edición pasou todas as expectativas cando puxo no torreiro das estrelas a súa lousa. Estar alí á súa beira e retirarse un momento para ver con calma ducias de cámaras de fotos disparando e todas as televisións posibles, era para pensar que realmente estabamos nun festival de verdade. A Tosar só nos queda erguerlle unha estatua en Cans. Non só por todo o que fixo polo festival, senón por moitas cousas que non se ven, como algún marrón do que nos ten librado usando a súa amizade para contactar con xente. Este ano, despois da súa actuación coa súa banda musical, Di Elas, estivemos a falar no backstage de algo que no futuro nos gustaría proporlle. Non se pode contar máis.

Pero confeso que os que mais me emocionaron foron os veciños. Decidimos montar un xurado con eles e foi unha experiencia das máis enriquecedoras de todas as edicións do festival. Os teus propios veciños son unha agradable caixa de sorpresas que o festival axuda a descubrir. Divina Campos, que ten 78 anos, foi a voceira do xurado. Chamáronme de La Ventana porque Gemma Nierga quería entrevistar a Divina na SER. Sempre tratas de protexer os veciños, que sexan agarimosos con eles nas entrevistas. Gemma Nierga fíxolle unha entrevista simpática e emotiva. Divina é vendedora ambulante e non tiña saído moito nos últimos tempos da casa. Como ela confesou no programa tiña "unha enfermidade na casa". O seu home levaba tempo malo e morreu hai uns meses. Cando lle propuxen participar no xurado non estaba animada. Creo que integrarse no festival, formar parte do xurado, e sentir que cumpría un papel axudoulle a levantar o ánimo. Se este festival serve só para ese pequeno detalle, para alegrarlle a vida a un veciño, xa pagaría a pena facelo outros sete anos mais.