Neguko kuartela

Luis García Montero poetak bere saiakera-liburu bati Poesía, cuartel de invierno izenburua jarri zion. Poetak ez du beti bizitzen jakiten edo behintzat ez du bete-betean bizigintzan asmatzen, baina oso jaioa izan ohi da izenburuak ipintzen. Hitzak adiskide eta ez etsai dituelako izango da, seguru asko. Poesia neguko kuartela da, sekula uda ezagutu ez eta beti neguan bizitzen ohiturik gaudenontzat, uztailik beroenean ere.

Astorga neguko hiria da. Udan ere ez da hotza erraz gainetik kentzen. Oinak beti izozturik, eskuak zurrundurik ibili beharra dago, abrigo onarekin eta, ahal bada, babes hobearekin. Ez dira arin igarotzen egunak, ezta gauak ere. Denbora bera ere hozturik geratu dela dirudi, bere aldian itxirik. Ez daki zer egin berotzeko, ez du aurrera joaterik. Denbora eternoa egin da, izotzezko eternitate zurian. Baina ez ni.

Hara eraman ninduten gazte txoroa nintzelarik, alegia txoroaz gainera gazte nintzelarik, izan ere, txorotasuna eta gaztetasuna, ez dira beti batera etorri ohi. Badira gazte txoroak eta adineko txoroak, jakina, eta nago azkenak okerragoak eta barregarriagoak direla lehenak baino. Txorotasuna adineko baten baitan harri latza da, harri landua, harrizko mendia. Negura eraman ninduten, eta hango kuartelean poesia zer zen ikasi ez banuen ere, poesia barnean berez daramaguna baita, edo ez da ezer, baliagarria izango zitzaidan literaturaz jabetzeko, dastatzeko eta gozatzeko aukera eman zidaten, edo hartu nuen, ez dakit.

Astorgako kuartelak nik ezagutu izan dudan liburutegirik bitxiena zuen. Nonbait, han izandako koronel batek liburu asko erosarazi zizkion zegokion Ministerioari. Litekeena da koronel hori oso zabarra izatea bere langintza militarrean eta liburuen izenburuz fidaturik erositakoa erostea. Litekeena da benetan jakitea zer zen erositakoa. Argi horren mendera begia eramanik, koronel hura, Astorgako kuartela liburuz bete zuena, gizon ironikoa zen, zirikatzaile eta txantxazale aparta, liburuen maitalez gainera. Bizitza militarra, hastapenetan bada ere, ezagutu duenak badaki militarra eta kultura, bateragarriak ezik, kontrajarriak direla zentzu guztietan, salbuespenak salbu, Francisco de Aldana esaterako. Donostian egin zuen bere zerbitzua eta Donostiak ez du ezer egin haren mesedetan. Tamalez diot hori, badaezpada ere.

Liburutegi hartan zeuden liburuak apartak ziren. Heinrich Böllen Acto de servicio eta Remarqueren Sin novedad en el frente kuarteleko bakardade hotz eta arrotz hartan irakurri nituen. Hasieran, liburuok begiz jotakoan, ezin nuen sinetsi halako altxorraren jabe izan zitekeenik kuartel hura. Pentsatu ere pentsatu nuen trikimailua ere izan zitekeela soldaduon joera politikoak zelatatu eta jakin nahian. Munduaren ikuspegi absolutua duenari literatura ez zaio fikzio, egia baizik; bere fikziozko bizitza egia zaion bezala. Hala denik jakiteke, noski. Sozialismoaren historia eder bat ere bazen, liburu marxista askorekin batera. Soldadutzako denbora gehiena ziegan joan zitzaidan. Aukera izan nuen, horregatik, Dostoievski osorik irakurtzeko, eta ez da samurra. Eta nobela beltza. Uste dut Astorgako garaian irakurri nituela Chandlerren eta Hammetten guztiak.

Oso soldadutza ona izan nuela iruditzen zait, ez nintzelako soldadu izan. Sekula ez dut orduko gogo eta pasioz ezer irakurri, ezta orduko zoriontasun eta axolarik ezaz ere. Irakurtzen banuen, ez zen etekinik ateratzeko, ezta denbora pasatzeko ere. Libre izateko baizik. Ziegako garai gozo hartan irakurtzea askatasun modu bakarra zitzaidan. Irakurtzea batetik bestera joatea baita, inon ez pausatzea; irakurtzea amaierarik ez duen bidaia baita, irudimenetik irudimenera, ortzadarretik ortzadarrera, zerutik zerura, nire eskutik zure eskura.

Astorgako negutegi hartan libre izan nintzela sentitzen dut orain; kuarteletik kanpo bizi izandakoan izan naizen baino libreago. Minez diot. Beharbada badu zerikusia gaztetasunarekin, beharbada dena irudipen hutsa da, bizitza bezala. Beharbada irakurtzean soilik gara libreak.