Literatur lanaren ispiluak

Euskadi Saria, Gaztelerazko literaturaren alorren jaso ondoren, Fernando Aranburu entzun nuen zera esaten: urteak paseak zituela berea zuen hizkuntza ikasten. Testua ikasiz eta ahaztuz, moldatuz, zuzenduz eta zenduz, paperean idatzi eta papera apurtuz... joan etorriez eginda dago idazlearen bizitza, eta Fernando Aranbururen esaldia polita iruditu zitzaidan bere osotasunean. Ohituraz hezea zuen gaztelera ahaztu, eta berria umotzen pasa zituela urteak esan zuen.

Moldapen bikoitza, beraz, zaharra ahaztu eta berriaz jantzi.

Isilean pentsatzen dut Ramon Saizarbitoriak ere ahalegin bera egin behar izan duela: era bateko idazle zela ahaztu, bere buruari barre, irribarre pixka bat egin, eta beste molde baten, autoparodian, agian, idazle berri gisa sortu. Idazlea eta pertsonaia, bikoitza izatea, da idazlearen patua.

Narratzaile nagusi bi ahazten eta eratzen... batak hizkuntza hartu du oinarritzat idazle dela bere buruari sinetsarazteko, besteak idazlearen irudia moldatu behar izan du, idazle dela garbi izateko.

Saizarbitoriaren kasua, gainera, berezia da, sari nagusi bi aldi berean irabazteko zorian izan baita. Egun batean Espainiako Sari Nazionalean finalista ezarri, eta handik gutxira Euskadi Saria eskura ekarri. Aldi bitan idazten ari da historia hau.

Bikoitza den bezala Karlos Linazasororen mundua. Nagusientzat idazten duenean, serio samar tindatzen du papera, larri, arima aldeetan dituen iluntasunak agertuz; baina haur literatura idazten duenean, fantasia munduak hartzen du bere lumaren bidea eta argia eta umorea iristen zaizkio lumatik paperera.

Agertu eta ezkutatu, izan eta itxurak egin, agerikoa ezkutatu, ilun zegoena argitu, idazleak ere baditu bere funtzioak eta eginbeharrak.

Eta zer esan itzultzaileez?, zer esan Josu Zabaletaren lanari buruz? Ah, zer dohaina itzultzailearena, bentrilokuo nagusi horien lana, idazlearen hitza beste hitzekin ematen digu; ez dakigun hizkuntza dakigunaren dirdaiaz eskaini digu, eta literatur lan bera delakotan gaude. Konparaketa zilegi bazait ispiluaren lana dela itzultzailearena esango nuke: dena han dago, idazleak liburuan jarri zuen irudia ikusten dugu, baina ezkerrekoa, eskuin, eta eskuineko ezker, patua beti baita zorigaiztokoa.

Baina patua ere bikoitza da bizitzan, batzutan zorion, besteetan zorigabe, eta hori, bikoiztasun hori, adieraztea da idazleren lana: hizkuntzaz, narrazioaren ofizioz, beste munduak sortuaz...

Ispiluaren lan, Sthendhal.