A Galicia 'queimada'

Nas linguaxes son moi interesantes os chamados falsos amigos. Así, na lingua eslava que se fala en Serbia nada significa esperanza. Ou o que é o mesmo, para dicir "teño moita esperanza" debes dicir que tes moito de nada.

Quen me explica esta irónica casualidade é un mozo chamado André Ferreiro da Cunha, un portugués profesor da facultade de Filoloxía de Belgrado e tamén animador de moitas iniciativas nos eidos da cultura e da información, un amante da diversidade, con amizades en Bosnia, Croacia, Kosovo e Serbia, e que anda a tecer fíos e reconstruír pontes por medio da literatura nesta parte do mundo onde o odio escachizou as vidas e tamén a memoria.

André Ferreiro é un portador de esperanza aló por onde anda. Este ano, a feira do libro de Belgrado, a máis importante dos Balcáns, está dedicada ás literaturas dos países de lingua portuguesa. Inaugurada polo mozambicano Mia Couto, acoden autores de moi diversas procedencias xeográficas. Que é o que partillan? Para André Ferreiro é moi sinxelo de responder. Estamos na facultade, nun coloquio co profesorado, e vai el e sinálame:

Temos queimados os equipos. Os de normalización lingüística, botan fume por cada poro

-Somos os seus netos. Os netos do galego-portugués.

Así que, ao pouco, paso a ser coñecido neste círculo universitario e literario co alias de Manuel Galego Portugués, condición que levo con moito orgullo e fachenda e mesmo algo de nada, é dicir, de esperanza. Porque André, e a súa moza, Maia, que naceu nese recanto onde se xuntan os ríos Sava e Danubio, son xente que coñecen e gozan a cultura da Galiza, non como un vello mesón de folk, senón como un espazo onde as palabras e a música crían e recrían, onde levedan novas expresións, agasallos que fan parte do que merece ser inventado e partillado polo mundo adiante. Isto non é o que diga eu, dino eles. E din máis: "Perde medo, Manuel. O galego não morrerá, aínda que ele quixer". Na facultade de Filoloxía teñen a idea de pór en marcha un lectorado de lingua galega. Non sei se terán apoio, mais á fin o importante é a súa esperanza.

Velaí os galeguistas, penso. Os que cultivan a un tempo o saber e a esperanza. Craig Patterson, John Rutheford, Giuseppe Tavani, Erin Moure, Jonathan Dunne, David Mackenzie, Paloma León... Quen son eles? Son os nosos xustos. Ás veces penso que existe unha xustiza poética que fai que por cada baleiro que provoca o abandono dos autóctonos hai unha persoa sensíbel mundo adiante que acode cunha árbore da vida na man.

O peor incendio que está a padecer Galicia / Galiza é o que se leva por diante a esperanza.

Dicía hai pouco na radio un paisano ao que preguntaban sobre unha operación de salvamento dun ser querido que desaparecera no mar: "Ter temos esperanza, mais é unha esperanza negativa". Ao paso que imos, e que nos levan, vaise dar a ironía inversa e que para dicir "esperanza" diremos "nada".

A infernal racha de incendios no primeiro ano da coalición de socialistas e Bloque puxo ao Goberno presidido por Touriño contra as cordas. Mesmo, como símbolo, a casa presidencial estivo a piques de arder. Déronse unhas condicións no tempo que levaron a situación ao máximo risco (as suma dos tres factores no límite 30: vento, calor e seca). E logo, que non parecían poucos, os que prendían as mechas. Mais daquela, a dereita opositora que exercía sen compaixón, atribuíu a racha incendiaria a un desleixo gobernamental, malia figurar á fronte da loita contra incendios co conselleiro probabelmente máis competente do período autonómico, o señor Suárez Canal. Detrás do lume, nada de redes de intereses, nada de incendiarios. A culpa era de Touriño e compañía, e acabouse o conto. E aí apareceron Feijóo e mais o daquela veraneante Rajoy coa mangueiriña na man.

Isto dos políticos ten o seu lado cómico, mais non o lume, non. A loita contra os incendios esixe unha intelixencia común e un grande entendemento a longo prazo, tanto nos medios a utilizar, a lexislación a aplicar e a posta en marcha dunha vez dun plan ecolóxico para o agro e os montes galegos. Unha obriga que non se pode adiar. Cada ano que pasa sen facer nada, equivale a unha década que se perde. Porque o modelo ecolóxico non é incompatíbel co aproveitamento económico. Pola contra, pode facer o espazo rural moito máis rendíbel, ademais de ser un hábitat de benestar e non un lugar do que foxen novos... e vellos. Por que non se fai? Por que se abandonou a liña aberta na época de Suárez Canal? Porque non hai nada. Quero dicir, esperanza.

Temos un país queimado. Non só os montes de Ourense e algunhas outras bisbarras.

Temos queimados os equipos e as equipas. Os equipos de normalización lingüística, por exemplo, eses botan fume por cada poro. E non me estraña. Como vas traballar no ensino oficial a prol dunha lingua, se todo o discurso do poder vai dirixido a descualificar ese traballo, a que a xente interiorice que a súa lingua é unha lingua inútil. Os equipos de medio ambiente están queimados. E como non! En lugar de espallar e garantir os valores medioambientais, semella que todo está aberto á poxa, non importa o nivel de protección. En Alemaña e Francia, os gobernantes decláranse ecoloxistas, non digamos xa nos países nórdicos, mais en Galicia o termo "ecoloxista" aínda segue a ser utilizado como un alcume. Quen repartiu as pancartas de Touriñán, feitas en fábrica, onde se atacaba como demos aos ecoloxistas?

Os equipos de televisión tamén están queimados. Estar están queimados até os equipos de fútbol. No mundo do estres e da angustia laboral fálase da síndrome burn out. O estar queimado. Mais neste país semella unha síndrome nacional. A identidade de estar queimado.

Ía dicir que non temos dereito a estar tan queimados. Mais cos recortes que hai en todo, só faltaría que lle quitaran a un o dereito a estar queimado. Sen folgos. Sen esperanza. Sen nada.

O Rexurdimento tamén agromou en circunstancias de desacougo colectivo e cando moitas cousas semellaban perdidas ou en perigo de perderse. O que cómpre, cando un país está queimado, non é apagar a luz e encamalo. Pola contra, éche o intre de levar a contraria, montar un novo #Rexurdimento e botar un baile coa Negra Sombra.