No Courel coa parte maldita
Reeditado 'Roxe de Sebes', o libro escrito polo filósofo Ignacio Castro durante o seu retiro de mil días na montaña luguesa
Fronte á negatividade abstracta que triunfa, como se non se puidese cambiar nada, "abrir a ferida". Se o pensamento non se pode representar, coller os marcos da propia singularidade e intentar entender a vida dun "nos momentos xerminais, iso que é case inefábel". Ultrapasada a Transición, a comezos dos 80, o filósofo Ignacio Castro (Santiago, 1959) ficou so, segundo escribe, "ao ver cómo boa parte dos camaradas podían cambiar a revolución, que eu vivira dun xeito místico, por un posto progresista no medio profesional e político".
No idioma deleuzián, o filósofo decidiu facer un movemento. Reconstruíu un casoupo do lugar de Roxe de Sebes (parroquia de Soldón da Seara, en Quiroga) ata "case facer un loft", con baño e todo, e illouse alí entre novembro de 1983 e decembro de 1989. O "lugar sublime" que buscara percorrendo as serras do Estado atopouno na cabana do Culán, paisaxe de Novoneyra -ao que coñeceu despois-, entre abelurias, xanzás, tollemerendas e outras flores da montaña de uz e carqueixa, enterrada pola neve en inverno. Ao primeiro, os veciños que o vían subir libros a pé ou en carro pensaron que aquel home traballaba para as pizarreiras que furan o monte. Castro viviu alí en tempadas de dous a catro meses, baixando cada quince días ao pobo para coller provisións ou tomar un whisky.
"Serviume para aceptar o mundo en fame; a mortalidade, tal e como é"
"Hoxe non podería facer nada parecido", convén no prólogo, "pero naqueles anos un saía adiante alá arriba con toda a forza dunha violenta necesidade, a propia de quen ten todos os outros camiños pechados". O libro, Roxe de Sebes, publicouno Noitarenga en 2001 grazas á teimosía de Emilio Araúxo. A Fundación Luís Seoane vén de reeditalo agora, no ronsel do ciclo Cabañas para pensar. Aquel proxecto quería explicar a relación de once creadores, de Wittgenstein a Virginia Woolf ou Dylan Thomas, cos seus espazos de creación. No que lle toca a Castro, no Courel sandou "aquela necesidade patolóxica de recoñecemento propia de quen non se recoñece no mundo". Entregándose directamente ao propio, como Heidegger, pero crendo, aínda, na posibilidade histórica de comunidade.
O libro, dividido en catro partes, as dúas últimas miniensaios (Mil días e Clima e acción), empeza co diario autobiográfico Caderno de intres, a xeito de monólogo místico, arrandeando entre o aforismo e a nota a rodapé -"bosques devoradores de tempo". Segue na sección Cartas dende a cabana, que funciona como "botellas que se botan ao mar". Sen resposta, dirixidas á familia e, nun dos casos, a Domingo García-Sabell. Como filósofo que libera a Marx dende Nietzsche e Deleuze, Castro aínda respecta ao reaccionario autor de Paseata arredor da morte.
Como tamén se relata no mito do retiro, a montaña acabouno botando fóra. "Penso que Roxe foi asumir que non hai revolución que nos libre do mundo", resume, tamén a través da cita de Rilke que introduce o libro: 'Quen fala de victoria? Sobrepoñerse é todo". A viaxe serviulle para aceptar "o mundo en fame". "A mortalidade, tal e como é". Ao pouco de volver a Santiago, antes de ir a Madrid, morreulle o pai, comprobou que non se pode vivir da escrita e opositou. Naqueles "votos de pobreza" cuñou o plano informativo da súa obra posterior. Tras Votos de riqueza. La multitud del consumo y el silencio de la existencia (Mínimo Tránsito, 2007), Ignacio Castro está a piques de publicar en Melusina Sociedad y barbarie.
Do "deplorábel Otero"
De 1986 e 1993, sobre Valle-Inclán e Dieste, son dúas das principais anotacións de tema galego incluídas no Diario anónimo -sen índice onomástico- de José Ángel Valente (Ourense, 1929-Xenebra, 2000), recén publicado en Gutenberg-Círculo.
Na segunda menciona unha lectura do autor d'A fiestra valdeira. Na primeira, cumpríndose o 50º aniversario da morte de Valle, separa a Castelao de Otero Pedrayo. "Ningunha das figuras que agromou fóra foi tan leal ao espírito do país", di Castelao sobre o arousán, ao que Valente engade o retruque do -escribe- "deplorábel don Ramón Otero", para quen o mellor de Valle "é o que ten de galego ao seu pesar, pero é home falso, malo, perverso".
Para Claudio Rodríguez-Fer, mantedor en Santiago da Cátedra Valente de Poesía e Estética, é factíbel -e algo inxusto- considerar que Valente sería industria cultural de nacer, por caso, en Cataluña: "A maior autoestima e riqueza permiten máis altura de miras". Arrimar ao poeta do silencio -"realista", engadía el- á cultura galega non ten a ver con desapegalo da súa literatura, a española.
