Todo o que cae na Rede é peixe

O único xeito de defenderse a natureza en Galicia é permanecer na maior invisibilidade posíbel. Un sempre pensou que o que melloraba a protección era a visibilidade. Por iso o obxectivo en moitas causas era facerse visíbel. A ocultación e o silencio favorecían as discriminacións, o maltrato, as inxustizas e as desfeitas. Mais hai que comezar a revisar esa teoría, polo menos no que atinxe ao medio ambiente en Galicia. Estar protexido, oficialmente, é hoxe un perigo neste país onde, en expresión de Ruyard Kipling, o poder que goberna é "o poder sen responsabilidade".

Pensabamos, por exemplo, que a inclusión na Rede Natura era unha garantía para salvar e protexer territorios e os espazos da biodiversidade. Aí, delimitados no mapa. Coas coordenadas en documento oficial. Ben pintados, ben á vista. Nas rúas de México DF, en fincas sen construír, un pode ler este aviso municipal: "Prohibido el paso a los materialistas". O simpático sinal non pretende pechar o paso aos ateos. Os materialistas, en creativa precisión mexicana, son os que tiran "materiais". Os que estragan o lugar con lixo e cascallo. Pois iso era o que pensabamos cando un anaco do territorio entraba na Rede Natura: "Que ben! Agora xa non poderán meterlle o dente os materialistas".

Non se goberna para mellorar as cousas, senón para validar como natural a anomalía

- O lugar ten boa vista, pero está desadornado de edificios. Fáltalle skyline!

- Aí construía eu un acosados caralludos!

- Dise adosados, ho.

- Pois iso. Uns pareados de carallo.

- Mágoa que estea na Rede Natura.

- Todo o que cae na rede é peixe!

Esa é a alucinante filosofía materialista que está a propagar o actual Goberno do "poder sen responsabilidade". A rede Natura non significa un salvoconduto para a natureza nin un linde para a desfeita. Pola contra, ter esa condición de espazo de biodiversidade pon ao territorio na diana. A Lei do Solo que veñen de aprobar os políticos materialistas non progresa na protección dos espazos naturais senón que instaura a permisividade no caso de violación. En Oseira, no medievo, cando chegaba a Coresma e estaba prohibido comer carne, os monxes tiraban de cando en vez un porco ao río, pescábano con rede... e papaban a troita descomunal sen remordemento. A xente do pobo foise queixar ao abade e este respondeu: "Amiguiños, todo o que cae na rede é peixe!".

Ese debería o verdadeiro preámbulo da nova Lei do Solo de Galicia: "Todo o que cae na Rede Natura é peixe!". Así, o cabo Touriñán, espazo mítico, verdadeiro fins terrae, é probábel que algún día se converta en vangarda da acuicultura coa inauguración dunha xigantesca piscifactoría porcina.

Mais Touriñán non deixa de ser o "cabo expiatorio".

O mapa de Galicia é hoxe un mapa de feridas. Veño de facer un percorrido por todo o litoral. Remato o itinerario xusto cando no Parlamento autónomo aproban esa reforma que é unha demostración obscena do que Walter Benjamin denunciaba: moitos documentos de aparencia legal son en realidade documentos de barbarie.

A máis grande obriga da democracia e a autonomía era a ordenación integral do territorio. Porque ese era o xeito de garantir o benestar humano, o constituír Galicia como un modelo posíbel de empatía entre a xente e o medio. Recursos habíaos e hainos. Mais en lugar de ser referente exemplar, imos camiño de ser unha vergoña: o modelo de entropía egoísta, destrutiva.

Na gran mitoloxía clásica, a empatía aparece reflectida no personaxe de Pigmalión, rei de Chipre. Un mito que dá que pensar a calquera persoa, e en especial ao gobernante que practica "o poder sen responsabilidade". Pigmalión era tamén sacerdote e escultor. Andaba á procura da muller máis perfecta e non a encontraba. Entón púxose a facer esculturas de fermosas femias. Até que se namorou dunha delas, de Galatea. Afrodita, o desexo, axudouno a que a estatura acadara a condición de ser vivo. En Galicia, vivimos o proceso inverso. Os Pigmalión negativos o que fan é transformar en estatuas o que estaba vivo e logo facelas cachizas. Non pasarán moitos anos en que as xeracións vindeiras mirarán con noxo cara este tempo feo, provocado por un "poder sen responsabilidade".

Porque ese é o trazo, a irresponsabilidade, da política dominante. Non se goberna para mellorar as cousas, senón para validar como natural a anomalía. Se hai miles de construcións ilegais, non se cambian as construcións, senón as leis. E todos aqueles que foron legais, co seu proxecto, co entorno, coas taxas, todos eses poden ir oíndo a providencial cantilena: "Todo o que cae na rede é peixe!". E así para o resto. Se é o galego o que está nunha situación de anemia e perigo de supervivencia, o natural non é sandalo senón axudalo a que espiche. Non hai moito, unha amiga tivo unha situación de dor cómica cando explicou que lle doía un xeonllo e o médico, un auténtico Pigmalión, non facía máis que mirarlle o nocello. Mesmo o Valedor do Pobo, verbo da lingua, actúa como un Valedor do Poder. Do poder sen responsabilidade. Outro Pigmalión.

As Nacións Unidas declararon o 2010 ano da Biodiversidade, e non por facer festa senón por dramática urxencia. E o que urxe, como proclama Jeremy Rifkin, un dos mellores maxíns do planeta, é o espallamento dunha "conciencia empática universal" para evitar a crecente destrución planetaria. O autor d' A economía do hidroxeno e agora d' A civilización empática interpreta dun xeito novo a causalidade da actual gran recesión económica. Tería, segundo Rifkin, a súa primeira orixe no colapso que provocaron os prezos do petróleo (lembran? 147 dólares o barril en 2008) ao que seguiron os incrementos desproporcionados dos produtos alimentarios. Ese colapso estaría conectado co seguinte: o da crise financeira causada polas hipotecas e as subprimes.

O que nos vén dicir Rifkin con toda a razón é que son os recursos enerxéticos, e o esgotamento dos combustíbeis fósiles, os que están no centro do sismo. O mundo necesita outra revolución. Unha revolución mental: o que el chama a "lente empática" para deixar de interpretar a historia do progreso en función do dominio e explotación dos recursos, sen valorar a máis importante ferramenta de mellora: a empatía entre os humanos con conciencia do sufrimento dos demais e do respecto ao fogar que vivimos e ao medio que partillamos cos outros seres da natureza.

Como se está a celebrar en Galicia este importante ano da Biodiversidade. Pois, simplemente, non existe. Ou talvez si. Talvez a aprobación da reforma da Lei do Solo e o propósito de invadir a Rede Natura é un xeito indirecto de celebrar o ano da Biodiversidade. Así a Xunta poderá dirixir a ocupación de Touriñán co berro revolucionario dos monxes de Oseira: "Todo o que cae na Rede é peixe!".