Algunhas letras cociñadas

Manuel Vázquez Montalbán aclarouno no limiar que puxo á Cocina gallega do chantadino Xavier Costa Clavell: "A base de toda cociña é a realidade: cócese o que se cultiva ou o que se cría nun lugar determinado". Era 1991 e Costa Clavell, daquela residente en Barcelona, botaba o enésimo libro con idéntico título. Pero ningún tan literariamente popular, se cadra, como o que Álvaro Cunqueiro publicou con Galaxia hai 36 anos.

O de Mondoñedo, que antes teorizara amplamente sobre "a cociña cristiá de Occidente" nunha escolma de artigos co mesmo título, describía os tesouros gastronómicos do saber colectivo. Non hai cociña de autor, senón catálogo de xantares populares: empanada, polbo, aqueles mariscos que, explicaba, só un galego se atreveu a probar por primeira vez. "Toda a riqueza marisqueira destas augas vizosas, onde a dosificación excepcional dos sales e unha alimentación xenerosa dá estes perfectos, luxosos, froitos do mar".

Cunqueiro non se limitaba á materialidade dos alimentos. Na súa prosa aparecen os nós que atan cociña e ocupación do territorio, o que inxerían os poderosos e o que metían no corpo os pobres, a xeografía gastronómica do país atravesada pola irrefreábel tendencia ao hipérbato do autor. Nesa xínea, pero envorcado á profesionalidade das ciencias sociais, traballa o profesor Xavier Castro. A lume manso titula os seus estudos sobre a historia social da alimentación. Castro, experto enólogo, interésase polo papel da gastronomía como vértebra da vida colectiva.

Diario de comidas é a proposta na que o poeta Xavier Rodríguez Baixeras enlaza coa facción máis literaria do culinarismo cunqueirián. Un ano de comidas, de Istambul a Florencia e con paradas en Galicia, conforman un mosaico entusiasta sobre a cociña. Máis viradas cara á guía utilitaria atópanse as obras de Fina Casalderrey, Premio Nacional de Literatura Infantil, sobre a empanada e a repostaría. Amais, sempre en coautoría con Mariano García, tamén cataloga as abondosas festas, feiras e encontros gastronómicas.

E, de volver a Montalbán, e a supervendas estilo Benigno Campos, aparece o inspector Caldas das novelas de Domingo Villar. Non se trata dun gourmet ao xeito do Pepe Carvalho de Montalbán, pero si dun consciente degustador dos manxares da viguesa Taberna do Elixio.