Adeus Medio, adeus Ambiente!

No novo organigrama do Goberno galego, a xestión de Medio Ambiente, que tiña unha consellería de seu, vén de ser incorporada á mesma área de Infraestruturas e Obras Públicas, onde ten ponte de mando o señor Agustín Hernández. En rigor, habería que informar así: Medio Ambiente é engulida polas Forzas da Maquinaria Pesada.

Créase así unha Macroconsellería. Un dos mitos contemporáneos galegos é o mito do Macro! Lembro que nun programa de televisión no que trataban da admirábel feracidade das terras do Baixo Miño, o reporteiro comentou en positivo a un espelido novo agricultor: "O que pasa é que vostedes aquí teñen un magnífico Microclima!". E o home adoptou un ton ríspeto, severo, poñendo os atributos meteorolóxicos no seu sitio: "Un momentiño! Aquí, de Micro, nada... Macroclima!".

O apoxeo da moda do Macro foi na época de Fraga. A xente quería un macropresidente

E algo de razón tiña o noso macromiñoto. Galicia ten sido sometida a un proceso de diminución, iso que hai vinte anos chamamos en libro Bonsai Atlántico. A cultura do Macro foi unha estratexia do subconsciente popular fronte a este proceso que en México chaman de achaparramiento. A Galicia achaparrada non é un produto de colonización alleo, ou non o é soamente, senón que é a miraxe dominante nas que poderíamos denominar Elites Diminutivas.

Na fala popular cada vez se utiliza menos o diminutivo. Agora que en Madrid alcuman de Pepiño ao noso Pepe Blanco, macroministro de Fomento, os galegos abandonan o diminutivo, ou resérvano como lingua secreta para as intimidades onomásticas ou dionisíacas. De súpeto, deuse unha fartura pública do diminutivo. Un problema que ten o diminutivo é que hai que ter sempre a man o escarvadentes. Se tes unha falta dentaria ou unha moa picada ou unha boca moi hospitalaria, pois aí se acomoda o diminutivo. O que nos pasaba moito aos galegos é que había na lingua diminutivos como area. Por iso un dos nosos arquetipos de heroe popular é o do tío, ghicho ou menda que apoiado na barra do bar escaravella sen tregua nos dentes. ¿Qué está a facer? Pois cuspir os diminutivos.

Unha das miñas máis duras experiencias dialécticas foi cando ousei preguntar a un destes entrañábeis heroes da barra que por que sempre levaba o escarvadentes, ao xeito en que algúns mozos un piercing.

-Non é un escarvadentes, Manoliño, que é o pau da Santa Cruz!

E aí, polo diminutivo esnafrado, comprendín que a pregunta estaba de máis.

O caos é que o pobo se fartou dos diminutivos xusto cando os señoritos fixeron deles un uso indiscriminado. Hai xente refractaria ao idioma galego na que non atopas ningunha razón obxectiva para non usalo, e estrañas moito que non o faga de cando en vez, aínda que só sexa por adestramento otorrrinolaringólogo. Xente culta, xente viaxada, xente faladora, habelenciosa que, casualmente, sempre tropeza na mesma pedra: o galego. A excepción son os diminutivos. Os que non gustan do galego, adoran os diminutivos galegos como algúns exquisitos lepidópteros o mel da flor da estruga. Mesmo hai xente que fai uso dos diminutivos como unha graciosa concesión interclasista, como detalle de sinxeleza, e agasállanos os oídos cun horripilante "adiosiño" ou un criminoso "hasta lueguiño".

As linguas tamén sofren procesos de corrosión medioambientais. O diminutivo galego, tan agarimoso e sutil, acabou derivando para moitos nunha caricatura de micropaís. Hai un episodio na película Full Monthy, a que tratou de xeito anticipatorio a pandemia do desemprego, na que uns obreiros en paro, fartos das alegres figuras cerámicas de ananiños que adornaban o xardín dun amigo, deciden escachar eses símbolos de presunta felicidade. Pois algo así pasou na lingua de Nós. Que se escacharon os bonitiños ananiños, os diminutivos.

E velaí, como contundente reacción, a moda do Macro. As macrodiscotecas, as macrofeiras (hipermercados), as macroexplotacións, os macrocarros (4x4), os macrochurrascos, o macroxacobeo, as macroorquestras, a macrocidade da macrocultura. O apoxeo foi na época Fraga. A xente quería un macropresidente. E nas cidades, o macroalcalde, do que foi paradigma o excelentísimo Vázquez. Todo macro. Tamén as desfeitas: macrocatástrofes, macrocontaminación (as rías), macrofeísmo (o urbanismo), macroespeculación (o chan do litoral). Mesmo as actividades delincuentes acadaron esa dimensión cobizosa do macro: macroplaneadoras para o macrocontrabando.

Nunca tan redivivo estivo o dito de Vicente Risco, que todos repetiamos como un mantra nacional: "Non digas tampouco: Galicia é ben pequena; pequeno es ti, que endexamais poderás concibir nada grande". O aforismo de Risco contén unha verdade, a que denuncia un complexo, mais tamén expresa unha falacia perigosa: a asociación entre o tamaño e o valor das cousas. Hai unha confusión de dimensións que engana sobre a realidade das cousas. Hoxe sabemos moi ben que as mellores embarcacións non son as máis grandes senón as que mellor capean o temporal.

Temos macroproblemas e microproblemas. Que é mellor un macropesimista ou un microoptimista? Xa non é posíbel, en termos económicos, pensar nun macrocrecemento, pois sabemos os custes que supón. Non hai macrosolucións. As macrosolucións son un tecido de microsolucións.

Este tempo pídenos unha revolución óptica para medir o valor real das cousas. É unha lección que viñemos aprendendo moi traballosamente. Hai 25 ou 30 anos era un exotismo falar de ecoloxía e de medio ambiente. Os gobernos rían dos "salvadores de baleas". Eran microgrupos que dicían macroverdades. O tempo foi pasando e esas verdades pasaron a condición dun novo sentido común para a humanidade, na que a conciencia medioambiental é a base do benestar posíbel. Os tolos agora son os que pensan que o Titanic non afundiu. A disolución da administración de Medio Ambiente en Galicia nunha macroconsellería de Obras é unha mala noticia e un mal síntoma. Non é un retroceso da política, senón da lóxica. Non é tampouco un aforro: perder o tempo é o peor negocio. Agora volvemos ao experimento de meter o raposo a coidar as galiñas. Pobre raposo!