Knörren itzal luzea

Heriotzak behin-betiko eten ditu Henrike Knörr-en etorkizuneko proiektuak. Hala ere, bere eskuzabaltasun intelektualaren fruituek are sakonagoa egingo dute datozen hilabeteotan Arabako euskaltzale handiaren lorratza. "Milaka proiektu zerabilen gogoan, baina asko bukatu gabe geratu dira eta beste asko hasi gabe", azaldu du Txari Santiagok, Knörren alargunak.

Gaixotasunak urtebeteko kalbarioa ekarri dio Euskaltzaindiko Iker Saileko arduradunari, baina zailtasunak zailtasun, iazko apirilean Cervantes Institutuak Frantziako Lyon herrian sortu zuen Gabriel Aresti Liburutegiaren inaugurazioan parte hartu zuen. Patuak eragotzi izan ez balio, datorren ostegunean, Ibilbide bat euskal kulturaren historian barrena: Iruña-Veleiatik gure egunetaraino izenburuko hitzaldia eskaini behar zuen Bilboko Bidebarrieta Liburutegian, hain zen handia lanean jarraitzeko zuen gogoa.

Akademian "hutsune handia" utzi duela dio Andres Urrutiak

"Henrikek Onomasticon Vasconiae bilduma ederra sortu zuen duela 20 urte, eta azken hilabeteotan, moldiztegira eramateko moduan utzi zuen 25. alea, hiruzpalau hilabete barru argitaratuko dena", azpimarratu du Andres Iñigok, Euskaltzaindiko Onomastika Batzordeko buruak.

Iñigo kargu honetaz jabetu aurretik, Knörrek 17 urte egin zituen euskarazko antroponimia eta toponimia finkatzeaz arduratzen den lantaldearen zuzendaritzan. "Horixe zen bere jarduera-esparru naturala, eta gerora begira, alor honetan eginak zituen lanen bilduma osatu nahian zebilen; bilduma hori egin eta plazaratzea izan daiteke Euskaltzainditik egin diezaiokegun omenaldirik onena", aurreratu du Andres Urrutia euskaltzainburuak. Haren esanetan, "Henrikeren heriotzak hutsune sakona utzi du Euskaltzaindiko zeregin akademikoetan, baina horrez gain, gogoan izan behar dugu gobernu-gizona zela, zer esan eta zer egin handia zuena Akademiaren antolakuntzan".

Iñigok zendutako euskaltzainaren "jendartekotasuna" nabarmendu du. "Harremanak egiteko zeukan erraztasunari esker, euskal kulturaren enbaxadorea izan zen nazioartean", gehitu du.

Henrike Knörr katalana zen jaiotzez eta ama-hizkuntzaz. Zazpi urte zituela Gasteizera etorri zen familiarekin. 50eko hamakadaren hasierako urte haietan, euskara hizkuntza arrotza zen aitaren sorterrian, baina Frankismoaren aurkako erresistentzia politikoan izandako militantziaren haritik -Langraizko kartzelan egon zen urtebetez demokrazia aldarrikatzeagatik-, euskara ikasi eta euskaraz bizitzeko konpromisoa hartu zuen anaia Gorkarekin batera.

Bere burua euskalduntzeko ahalegin horretan, laguntza handikoa suertatu zitzaion familiaren ahaide On Joxemiel Barandiaranek eskaini zion sostengua. 1970ean, hilabete egin zuen Barandiaranen Ataungo etxean. Urte batzuk geroago, Koldo Mitxelenaren laguntzaile ibili zen Arabako Ikastetxe Unibertsitarioan.

"Henrike baikorra izan da beti euskararen egoerari dagokionez", esan du adituaren alargunak. Ildo honetan, erakundeen jarrera omen Knörren kezkarik handiena. "Bere ustez, gure erakundeek ez dute hizkuntza arloan agintzen, ez dute hizkuntza behar bezala zaintzen eta bultzatzen", gaineratu du Santiagok.

1975ean hautatu zuten euskaltzain urgazle, eta bi urte geroago, euskaltzain oso izendatu zuten. Hizkuntza arautu eta gaurkotzeko ahaleginean egin zituen hiru hamarkadetan, Iruña-Veleiako euskarazko izkribuen aurkikuntza izan omen zen Knörren pozaldirik handienetakoa.

"Euskararen eta Euskal Herriaren historia aldatuko zuen aurkikuntza zela zeritzon, eta lehenbailehen zerbait argitaratzea proposatu zuen, baina zoritxarrez, Veleiari ez zaio eman orain arte merezi duen garrantzi linguistikoa", azaldu du kexuka Knörren alargunak.