Unha mensaxe para Mariano

Moito se fala estes días das perdas e ganancias para Mariano Rajoy, o líder da dereita española. Por unha banda, ficha un tiburón, por outra, despréndese dun merlo branco. El saberá o que fai, que para iso é rexistrador da propiedade. No medio desta feroz loita darwinista, eu o que pensei é enviarlle un agasallo creacionista. Un exemplar de vagalume e outro de xoaniña.

O texto que acompañará este envío entomolóxico podería dicir o seguinte:

"As linguas non restan, Mariano. As linguas suman. As linguas non pesan. Non son un lastre para quen as leva. Pola contra, son elas as que levan o peso da historia enriba da cabeza. Móvense por unha sorte de enerxía interior, alternativa. O xeito en que traballan as verbas, a maneira de elas viviren, é moi semellante á relación que ten a avelaíña coa lámpada na noite. Porén, malia non ter peso, as linguas pertencen á natureza. Mesmo son o enxerto máis logrado e actúan coma o pole para a semente. Verbo desa fecundación, quixera lembrar que na lingua galega os seres máis nomeados son dous cativos coleópteros. O vagalume (de nome científico, lampyris nocticula) é chamado de máis de cen maneiras diferentes e algo semellante ocorre coa xoaniña (coccinella septempunctata). O vagalume emite luz. A xoaniña, coa súa forma esférica e sete puntiños mouros sobre o vermello dos élitros, trae a boa sorte se se pousa na man. O vagalume e a xoaniña escasean agora por mor dos herbicidas.

Se Rajoy é conservador, por que non quere conservar o galego?

Unha lingua é comparábel a un senlleiro ecosistema. Se sentimos noxenta a queima dun bosque amazónico ou a seca dun río, ou a perda dunha obra artística e monumental, cómo ser insensíbel ante a vida das linguas!

Non hai fotografías das linguas feridas, das verbas fanadas, mais cada unha desas perdas deixa un cráter na boca da humanidade, unha chaga na gorxa da historia. Se tiveramos esas imaxes, serían estarrecedoras. Porque as linguas non son abstraccións nin simples artificios gramáticos. Teñen corpo e alma, que non van esgazados o un da outra.

A vida das linguas é unha metáfora das nosas vidas.

Hai dous espazos contrapostos no fondo submarino das rías galegas. O que os mariñeiros chaman almeiro, os lugares de cría e desove, un erótico leito de cores, e aqueloutro que chaman a marca do medo, as furnas do baleiro onde domina o silencio e os peixes non entran pola memoria do esquilmo. Cada lingua é un almeiro fronte a marca do medo, un viveiro fronte o baleiro uniformizador.

Entrado o século XXI, hai dous eixos nos que basear a civilización: o cultivo dos dereitos humanos e o da biodiversidade no mapa da natureza e das culturas. Eses dous cultivos están entrenzados e son hoxe a primeira proba de civilización, de calidade democrática.

Por que o vagalume e a xoaniña foron os seres máis nomeados? Quizais polo instinto das linguas, á procura da luz e da sorte". Stop. Fin da mensaxe.

Por qué enviar agora os dous coleópteros a Mariano? Non se trata de política. Non ten de ver nada coa campaña electoral. Non é unha mensaxe críptica. O que pasa é que Mariano cada vez que vén a Galicia pois solta un mesmo retrouso: "O que fai falta é menos galego e máis inglés". Nos últimos tempos, veña coa ladaíña: Menos galego, máis inglés. Un titular, don Mariano!, solicita o xornalista. E Mariano entoa o ritornello: "Menos gallego, más inglés".

A min esa demanda lingüística sorpréndeme moito. Desconcértame. Non porque Mariano sexa ou non galego. En Galicia hai máis xente que comparte esa idea, mais non é or auto-odio nin por ignorancia. É por desprendemento. En Galicia hai moitos galegos que falan galego. É un dos lugares do mundo onde máis galego se fala. Tamén hai moitos galegos que falan galego en castelán. E algúns que falan castelán en galego. A cousa non vai por aí. O meu desacougo con Mariano ten relación co seu papel de líder político conservador. E se é conservador, penso eu, por que non quere conservar? Conservar o galego, que o que necesita unha man de conservación. Home, se fai falta botarlle unha man ao inglés, pois tamén lla botamos.

O outro motivo de desconcerto é que Rajoy é de profesión Rexistrador da Propiedade. E logo a lingua galega non é unha propiedade? Hoxe en día todo o mundo sabe que a lingua é un recurso. Sábeno os suízos, que de propiedade entenden un ovo e a metade doutro, e por iso conviven con catro linguas. Sábeno os países poderosos e outros máis modestos ou de menos falantes. Vai ti a Islandia, que son 300.000, e dilles que para qué queren o islandés. Saes de volta no primeiro avión cunhas orellas de burro. Así que non entendo a razón pola que un rexistrador da propiedade, un home intelixente, en plenas facultades, quere que nos desprendamos de semellante propiedade. Pois mira que non é leira o galego! Con el podes falar e entenderte en Viana, en Porto Alegre, en Luanda, en Maputo, en Cabo Verde, en Goa, en Timor e mesmo en Pontevedra e no Vaticano. E non habería maneira de falar máis inglés sen achicar o galego? Unha cousa é ser políglota e outra troglodita.

Contrasta esta actitude co estilo tan sereno e respectuoso do conselleiro de Educación da Junta de Castilla-León, Juan José Mateos, que vén de ratificar o convenio para a incorporación do galego en todo o itinerario escolar na bisbarra do Bierzo. Coido que acae o exemplo, pois forma parte dun goberno autonómico conservador. Escoiteino falar este mércores, co gallo do acto a prol da lingua da asociación Xarmenta, co teatro de Ponferrada ateigado de xente, e o que el fixo foi un discurso da intelixencia e de defensa da diversidade. No Bierzo, que é parte administrativa de Castilla-León, pasouse en seis anos de 25 estudantes de galego a máis de 1.000 na actualidade.

No recente informe do PNUMA, o Programa das Nacións Unidas para o Medio Ambiente, fanse unhas afirmacións moi interesantes verbo das linguas. Paréceme fundamental ese enfoque. Considerar as linguas parte esencial do medio ambiente. Normalmente, falamos como respiramos. Mentres respiramos non nos poñemos a reflexionar sobre a importancia do aparato respiratorio. Dicía o poeta arxentino Manuel Lugones que el só foi consciente da importancia do aparato respitarorio o día que estivo a piques de afogar nunha praia. Pois ben. O que di o PNUMA é que a perda dunha lingua e do seu contexto cultural representa a queima dun libro de consulta único do mundo natural. De seguir a actual tendencia, calcúlase que dentro de 100 anos, o 90% dos idiomas do mundo estarán extinguidos ou a piques de se extinguir.

Eu ben sei que Mariano non quere que o galego estea nesa lista de desaparecidos, mais para iso hai que botar unha man. Ei! Ao pescozo, non.