"Non hai nada de heroico nos oitenta"

O 27 de decembro, Siniestro Total celebrará o 30º aniversario do seu debut co primeiro concerto da súa historia en La Iguana (Vigo). O 19 de maio tocaralle aos Resentidos. Antón Reixa, Rubén Losada e Javier Soto, con outros trinta no lombo, volverán subir xuntos a un escenario en Ourense. A festa chamarase A tribo toda baila, como aquel verso de Música feliz. Dúas efemérides en menos de 12 meses, e non por casualidade. A historia das dúas bandas, se cadra as máis influentes no arrabaldo da música popular contemporánea en Galicia, está ensarillada dende o inicio. A primeira maqueta dos Resentidos gravouse nun catro pistas na casa de Julián Hernández, e talvez nunca existiría Siniestro Total sen o baixo da familia de Reixa no que ensaiaban. A batería que empezou a tocar o líder de Siniestro, e que aínda conserva, regaláralla o dos Resentidos. Á inversa, os discos británicos que arrincaron ao poeta, cineasta e produtor da fascinación pola música culta trouxéraos de Londres o seu colega e veciño de Vigo. Os seus pais xa foran compañeiros no colexio Labor, e aí seguen 30 anos despois enrolados en proxectos comúns. O último ten ben pouco que ver co punk. O encontro é na sede compostelá da Sociedad General de Autores y Editores (SGAE). Acaban de saír dunha reunión. Os socios galegos da entidade, entre eles Julián Hernández, aspiran a gañar peso na refundación posbautista. Antón Reixa podería optar á presidencia.

Reixa: "Julián é un 'rocker'. Eu son un diletante disperso e promiscuo"

Hernández: "Dentro da música galega, Os Resentidos marcaron a diferenza"

Hernández: "O Rockola era un sitio cutre, non o Madison Square Garden"

Reixa: "Saíamos en EL PAÍS por exóticos. E aquí facíannos caso por EL PAÍS"

Hernández: "A dereita francesa vén da Ilustración. A nosa, dos cuarteis"

Reixa: "Aos 'neocon' de aquí dálles igual a cultura, por moito que insistamos"

Reixa: "Cos anos son máis militante. Teño algo que devolverlle ao meu país"

Hernández: "Para nós a frivolidade tiña un significado político"

Pregunta: Que fan dous heroes dos oitenta na sede da SGAE?

Antón Reixa: Explícocho con moita convicción: no Estado español, SGAE é sinónimo de dereitos de autor, e o dereito da propiedade intelectual é a base da independencia e a liberdade de creación cultural. Por iso o que pasou na entidade foi un mazazo. En 25 anos de socio nunca me preocupara por todo isto.

Julián Hernández: Eu tampouco.

A.R. Seguín con moitísima ilusión o 15-M, pero creo que o acento que se pon no dereito de propiedade intelectual e no canon dixital como obstáculos para o acceso á cultura é unha cortina de fume. Os problemas son ben outros.

J.H. Como vas manter unha industria cultural?

A.R. Hai que refundar a SGAE, e iso depende da soberanía dos socios. Non me importa recoñecer que é unha cuestión de vontade política.

P. O problema de imaxe da entidade é serio, pero non son menores as dificultades á hora de defender, ou mesmo explicar, un modelo de negocio que parece obsoleto.

J.H. Hai que falar tamén de Fu Manchú, que é quen está detrás de todo: os servidores, as compañías telefónicas... O que ten que pagar non é o usuario que baixa 500.000 cancións, senón o servidor.

A.R. É importante que a opinión pública non vincule os dereitos de autor a un privilexio de magnates do show business como Julio Iglesias ou Alejandro Sanz. As propias prácticas da SGAE crearon situacións moi difíciles de explicar. Hai que cambiar a imaxe e o nome da entidade, pero tamén as prácticas. Non se pode seguir cobrando por concertos benéficos. Hai que distinguir o que é un aparello de radio soando nunha perruquería nun segundo piso e unha industria da perruquería. E co canon dixital, o mesmo. Os ordenadores e os soportes informáticos non se utilizan unicamente para copiar contidos culturais; son un instrumento de traballo e de lecer para moita xente. As casetes usábanse para gravar chistes ou para copiar música, tiña un certo sentido ese canon de copia privada. Agora hai que discriminar o uso do soporte. O que non se pode é poñer en cuestión o dereito dos autores a remunerar o seu traballo. Poucas formas de remuneración hai tan democráticas: o autor recada na medida en que haxa usuarios.

J.H. Eu son autor e estamos na SGAE, pero teño que aclarar algo. Hai moita confusión en todo isto. Se entendemos a piratería como copia privada, teño un montón de amigos delincuentes.

P. E o posíbel candidato a presidir a entidade?

A.R. Eu tamén teño amigos delincuentes .

P. Por que duraron menos Os Resentidos?

A.R. Pola miña culpa. Julián é un rocker, está condenado a ser un músico toda a vida. Eu son un diletante disperso e promiscuo. Un contrabandista. A música foi unha casualidade feliz, e considerei que era mellor non estirala moito.

J.H. Só a teimosía e os cambios de formación evitan que a historia dun grupo acabe nun duelo ao sol. Ese é o caso de Siniestro Total.

A.R. Eu era un analfabeto musical. Só tiña na casa discos de Bach, Miles Davis e Frank Zappa. O que quería era escribir letras, como Manolo Romón, e foi Julián o que me descubriu o punk. Os Resentidos e Siniestro seguiron camiños irmáns, aínda que ao principio se percibise unha diferenza entre nós, eles os mainstream e nós os rariños.

J.H. Vós facíades art rock!

A.R. Art rock, ruidismo... Caralladas!

J.H. No fondo era o mesmo.

A.R.Volvémonos encontrar cando nos vimos convertidos...

J.H. En súperestrelas?

A.R....En profesionais. Compartimos cartel moitas veces. A barreira xa desaparecera.

P. Os Resentidos e Siniestro Total encarnan dous vectores moi diferenciados na historia da música popular contemporánea en Galicia. Teñen continuidade?

J.H. Dentro da música galega o máis importante son Os Resentidos, sen dúbida. Marcaron a diferenza fundamental. Cando empezamos nós, que ademais cantabamos en castelán, cómpre telo en conta tamén, o rock and roll era música imperialista. O nacionalismo galego desconfiaba.

A.R. Recordo que nos vetaran nun concerto solidario por unha agresión medioambiental, non recordo cal. Cantabamos en galego, pero faciamos música anglosaxoa.

J.H. Ese foi o cambio fundamental: o rock podíase cantar en galego, non só Andrés Dobarro.

A.R. Siniestro é para nós a pureza do rock. Os Resentidos era un grupo máis...

J.H. Bastardo?

A.R. Bastardo, si, putativo... En realidade, a min o que me gustaba era ver a Siniestro. Un hit atrás do outro e a xente botando. Iso un músico sabe aprecialo. Estamos para gustar. Parece pasteleo, pero a verdade é que sempre houbo respecto e cariño. Se non fose pola información que me foi subministrando Julián de maneira espontánea e sen a súa experiencia, abrindo camiño en Radio 3...

J.H. O contacto en Madrid era Paco Trinidad, que foi produtor de Siniestro. Agora parece que Rockola era o Madison Square Garden, pero en realidade era un sitio ben cutre, e a información circulaba. Os Resentidos chegaron a través de nós, pero xa logo veu o bombazo de Galicia caníbal.

A.R. Somos vellos, e é como se a vida che dese a razón. Nós eramos exóticos cantando en galego, e agora debe haber case cen grupos que o fan.

P. Non é doado que as novas bandas verbalicen a súa débeda con Siniestro Total e Os Resentidos. Pasa o mesmo co bravú. Por que ese hiato?

A.R. A cada xeración tócalle un punto de ruptura. Debe ser así.

J.H. E tampouco está mal, ollo.

A.R. Debo confesar que me sorprende que nos vaian facer un disco de tributo. Xa non esperas estas cousas porque estás afeito a ese discurso do hiato.

P. Pode ter que ver con que a lexitimación viñese de fóra? Jei (1990), por exemplo, foi disco do ano para a revista Rockdelux. Ou sexa, en Barcelona.

A.R. O disco menos vendido dos Resentidos, por certo.

J.H. En serio?

A.R. Puxérannos por enriba de Veneno en la piel, de Radio Futura, que vendera moito máis. A ver, agora en serio: a memoria bórrase porque no que fixemos nós non hai nada de heroico.

J.H. Carallo!

A.R. É verdade. Tivémolo máis fácil. Había unha expectativa sociolóxica que facilitaba moito o camiño. O noso público nin sequera era un público de rock. Os oitenta foron os anos da conquista social do ocio, e nós eramos parte de todo iso. O repertorio posterior é técnica e estilisticamente mellor que o noso. No rock bravú hai cousas cunha personalidade incríbel, e non tivo o mesmo recoñecemento. Nós nutrímonos dun marketing equívoco. En Madrid aparecíamos en EL PAÍS como resultado dunha mirada entre desconcertada e exótica, e aquí nos prestaban atención porque saíamos en EL PAÍS en Madrid. Moi galego.

J.H. É verdade. Recordo que unha vez Almodóvar me dixo en Rockola que había que facer un eixe Madrid-Vigo-Nova York. Non sabía o que dicía.

A.R. Pasei os anos oitenta atendendo xornalistas e con todos me mostraba escéptico. Faláballes da reconversión do naval, de que Vigo non era Atenas, que era unha cidade arrasada... Dáballes igual. Eles escribían sobre a movida e os líderes da movida e punto.

J.H. Pensaban que podía haber grupos en Barcelona, en Valencia, en Bilbao, pero non en Vigo. Até entón, nin sequera saía no mapa do tempo!

P. Hai outro hiato na súa cultura política ou é este o país imaxinado daquela? Mentres a movida ocupaba a noite e os bares, de día construíase o sistema autonómico actual.

A.R. Iso ten unha lectura en clave de esquizofrenia. Estando nas mesmas posicións políticas nas que estaba entón, decátome de que vivín aqueles anos entregado ao meu traballo artístico, moi galeguista pero alleo á política xeral, e era cando se estaban a sentar as bases, non só das infraestruturas e os resortes culturais de Galicia, senón do propio autogoberno. Confeso que teño certo sentimento de culpa. Cos anos volvínme máis militante. Sei que teño algo que devolverlle ao meu país. Eran tempos moi frívolos, pero dunha liberdade e dunha tolerancia absolutas.

J.H. O coñazo do anterior esixía certa frivolidade, e para nós tiña un significado político.

P. A xeración anterior, máis ligada ao antifranquismo, empeza a constatar a súa sensación de estafa.

A.R. Xa se sentían estafados nos oitenta. Eu até o 79 convivía con ese ambiente antifranquista, que era extremadamente aburrido, engolado e solemne. Non entenderon a construción desa frivolidade, que tamén ten unha lectura política, efectivamente. É unha especie de impugnación do sistema. Nós militabamos nesa frivolidade con sentido común e tolerancia, e o importante é que nos mantemos nas mesmas posicións.

J.H. A palabra solemnidade utilizábaa moito Gila: os desfiles militares, as procesións...

A.R. E o propio antifranquismo era solemne. As reunións políticas, as manifestacións...

P. En todo caso, séntense tamén estafados?

J.H. Si e non. O que pasa é que agora estamos nunha situación técnica de golpe de Estado. Pasar polas urnas parecía intocábel, e resulta que agora os gobernos os elixe Goldman Sachs.

A.R. Eu teño unha sensación contraditoria. Estou indignado, dá moita coraxe iso que di Julián, pero teño que facer compatíbel ese cabreo co feito de lle estar agradecido á vida.

J.H. Que sorte!

A.R. Si, home. Creo que nos foi ben. Puidemos facer o noso traballo artístico e pasámolo moi ben. Eu daquela tiña tendencia a pensar en clave de emancipación, era a miña cultura política. Os demais estaban equivocados e nós tiñamos a razón histórica. Hoxe non estou nesas posicións. Creo que somos unha sociedade adulta e contraditoria, e de aí certos comportamentos colectivos e electorais, pero cada un pode dispoñer das claves suficientes para actuar e intervir doutra forma.

P. Como se explica que unhas institucións pensadas para garantir o acceso universal á cultura e protexer a lingua e a cultura propias acaben construíndo o Gaiás?

A.R. Como Penélope, teño a sensación de tecer o mesmo manto unha e outra vez. Máis que na propia situación cultural, iso faise evidente na situación lingüística. Cando empecei a publicar no ano 1978 tiña que explicar por que escribía en galego. Cos anos, iso superouse.

P. Parecía superado.

A.R. Xusto!

A.R. Co actual goberno da Xunta volvemos atrás. Hai que defender outra vez o obvio. E hai outro drama neste país. O do Gaiás é traumático, pero aínda é máis grave que todo o mundo coincida en que foi un disparate e ninguén o parase. Agora traslada iso a un país que ten tres aeroportos e que está a ampliar os tres. Un país onde parece que a única salvación son as infraestruturas e que veña o AVE. Parece que hai un erro xenético irrecuperábel que nos volve sempre ao mesmo sitio.

J.H. O galego non era un problema, e agora si. Pasa o mesmo coa relixión. Non fagas un chiste sobre Mahoma ou sobre Cristo!

A.R. O catolicismo é o que separa a dereita española da europea.

J.H. A dereita francesa vén da Ilustración; a española, dos cuarteis e os conventos.

A.R. O natural en Galicia era convivir coa dereita no poder, pero esa dereita tiña un sentido reverencial da cultura. Carecía de camarillas propias. Gustáballe facerse fotos con nós. A actual é tan neocon que nin sequera traga co argumento do potencial económico e xerador do emprego que ten a cultura. Dálle igual, e canto máis insistimos, menos lles interesa. Aí si que hai un sentimento de estafa.

J.H. A Consellaría de Cultura, como a televisión pública, creouse para que a nosa cultura, que é minoritaria, tivese un apoio oficial. Aí tamén nos estafaron.

A.R. E que podes esperar? A cultura ocupa tres páxinas no programa electoral do PP. Á parte do canon dixital, que parece o gran problema do acceso á cultura, só falan de mecenado. É moi posíbel que o sistema de axudas públicas teña vicios, pero substituír ese sistema polo mecenado é pensar na cultura como un máis da beneficencia.

J.H. Os mecenas ianquis son os que pagan a Sinfónica de Chicago, pero que mecenado lle podes pedir ao empresariado español? Probabelmente, ningún.