Galicia non existe

Non foi unha noticia bomba. Non houbo grandes necrolóxicas. É comprensíbel. Os antigos xornais tiñan unha morgue, un armario de arquivo onde se gardaban, en carpetas, as necrolóxicas anticipadas. Supoño que agora a morgue, ou o departamento de pompas fúnebres, está na memoria do sistema informático, nalgún recanto escuro que de cando en vez se abre para actualizalo.

"Así remata o mundo / Así remata o mundo / Así remata o mundo. / Non cun estoupido / senón cun xemido". Son versos de T. S. Eliot e así comezaba, non remataba, o obituario que a este poeta lle dedicou The New York Times. Aquela nota necrolóxica está considerada un dos mellores ensaios sobre a vida e obra do autor de The Waste Land (A terra baldía). Sobre o funcionamento da morgue ou departamento fúnebre deste gran xornal escribiu unha reportaxe Gay Talese titulada Don malas noticias e que está considerada unha obra mestra do xornalismo. Hai unha antoloxía moi recomendábel da obra de Talese en castelán (Retratos y encuentros), na que figura tamén outra peza para min inesquecíbel do xornalismo literario: Frank Sinatra está arrefriado.

Ten moito mérito que un político descubra que o seu país non existe. "La France? Je ne sais pas!"

A min se me dixeran que "Galicia está arrefriada" pois non me sorprendería. Non é sorprendente que sobre os países ou as sociedades se empreguen metáforas médicas, sobre todo en tempos apocalípticos como este. Que Galicia estivese arrefriada, mesmo con bronquite crónica, sería, no fondo, unha boa noticia. Lembro un velorio no que, cando alguén se laiou pola perda do defunto, aló foi unha señora idosa pero viva e soltou: "Peor é o meu!".

O caso é que Galicia morreu sen necrolóxica. Sen barullar. Morreu como o mundo no poema de Eliot. Soamente cun xemido.

Aínda se fora cun riso! Iso sería o propio. O aquelado. Un país que ten as máis fondas raíces no Entroido, no Eros das Cantigas, no libre Mal dizer, no cósmico Aturuxo, pois o lóxico é que morrese farto de rir.

Mais morreu cun xemido. Unha cousa inaudíbel. Morreu como se non existise.

Morrer non é o peor. Como no velorio, e cando alguén chorase polo defunto, Galicia podía levantar o caxato e berrar con razón: "Pois aínda peor é o meu! O non existir!".

Cun pouco de fe, todo ten solución. Mesmo a paisaxe, dicía H. F. Aimiel, "é un estado da alma". Mais, que facer co país que non existe? Agora entendo o que está a pasar co territorio. Cando algo non existe, pois tampouco ten alma. E por iso tanto ten onde constrúas e o que desfagas. Tanto ten sacrificar os ríos multiplicando o calvario de encoros. Tanto ten que, na práctica, desapareza a lingua galega da educación nas escolas da infancia. Tanto ten que se perdan as palabras sabendo que despois delas perderase aquilo que nomean.

-E u é?

-Non ha ho!

Se Galicia non existe, se desaparece o proxecto cívico, o lugar será un non-lugar. O país de Tanto-me-Ten. O proxecto de non-ser. O ano pasado, nunha das illas Hébridas, a Lewis, despois dun longo camiño fomos dar cunha ponte onde había un indicador que puña "To No Where". E pasámolo, claro. O que había era un espazo de extracción de turba. A terra estaba a desaparecer, levada en grandes lascas de terrón para queimar.

Se Galicia non existe, talvez vivimos en Ningures / No Where. Pode chegar a ser un lugar interesante. Agora que todo se rebautiza e xorden parques temáticos comerciais co nome de Los Cantones Village e Marineda City poderiamos aproveitar para renomear o Camiño de Santiago: The Way to No Where.

Cando nos preguntan de onde somos, hai xente que non se sente cómoda coa enquisa. Esas preguntas absurdas, que semellan un pueril quebracabezas: Séntese máis español que galego, máis galego que español, tan galego como español, só español, só galego ou non sabe/non contesta?

Agora xa hai unha resposta clara:

-Mire vostede. Eu sonlle de Ningures.

-De que parte de Ningures?

-De Ningures mesmo. De Non Ha Ho!

E así non é de estrañar ese rosario de noticias no que as cousas se encamiñan á desaparición. Se Galicia non existe, pois todo iso que chamabamos Galicia tenderá ao non-ser. Vexamos dous exemplos, do máis vello ao máis novo. O máis fermoso castro da beiramar, o de Baroña, falto da mínima protección, xa está a piques de non-ser. E Vieiros, o noso mellor portal en Internet, xa pertence ao mundo do non-ser.

Disque foi así. Que un político dos que teñen a voz e a vara proclamou moi solemne: "Galicia non existe!". Diante, entre outros, estaba o presidente de Galicia e non o desmentiu. É un fenómeno curioso. Galicia existiu moito tempo sen presidente, sen goberno, sen autonomía, e agora que temos presidente e todo iso resulta que o que non existe é Galicia.

O traballiño que nos custou chegar a saber a verdade! Todo o mundo ten o seu segredo. E Galicia tiña un que non dabamos achado. Até que o Ciprianillo de Ourense o descubriu: Galicia non existe. Ten moito mérito que un político descubra que o seu país non existe. Imaxinen que o señor Sarkozy esperta coa mesma lucidez: "La France? Je ne sais pas!".

Hai unha esperanza e é a de que se trate dunha falsa noticia. Os políticos móvense por refachos mediáticos, mais Galicia, non sabendo o que é, é algo máis que un refacho de vento. Ao mellor está a pasarnos o que a Celso Emilio Ferreiro. Que leu a súa esquela no xornal Abc e mandou un poema contando que estaba vivo. Ou o que pasou a Ernest Hemingway, que un día espertou e cando foi ler os xornais soubo que estaba morto, que falecera nun accidente aéreo en África. E durante moito tempo, cando o almorzo, lía a súa necrolóxica e tomaba unha copa de champaña.