A mudanza na cultura

No prazo de dúas semanas cerraron dous medios de comunicación en lingua galega case heroicos, unha web, Vieiros, e un semanario, A Nosa Terra: non son feitos illados. Ten a ver coa desprotección da nosa lingua e que esta Administración agudizou. Todas as linguas precisan apoio dunha administración, a nosa non o ten e quen traballa na nosa lingua non o ten.

Alén diso está a ocorrer un proceso no que todo está en cuestión. A crise económica foi a manifestación na superficie dunha crise de transformación máis profunda que marca efectivamente o comezo dun novo século e un novo tempo, con cambios económicos, sociolóxicos e psicolóxicos. Hai quen discute o alcance deses cambios reducíndoos a mero cambio de formato, do analóxico ao dixital. Coido que iso nace dunha actitude defensiva: a nosa civilización entrou nun novo estadio e o analóxico é un herdo que xa dentro do novo mundo, que xa é dixital. E iso ten consecuencias. Aínda non naceron ideoloxías novas, polo momento só se enxerga unha crise da política e tamén o descrédito das institucións e autoridades de todo tipo. O xerárquico e vertical está a ser roído pola base, a xente está a autoorganizarse e autoabastecerse horizontalmente e en rede. Esta nova cultura réinalle especialmente ás novas xeracións que, por varias causas, non acaban de integrárense no entramado social existente. Porén mudan tamén os hábitos e as demandas das persoas de todas as idades. O campo da cultura non escapa a iso: a industria cultural está en crise, en dous ou tres anos terá outra forma.

O problema que ten a cultura galega non é que sexa antiga, é que é vella. Custa crelo, mais a cultura galega era ben máis moderna nos anos sesenta e setenta que arestora. Daquela non estaba instituída e todo era acción e procurar alcanzar a sociedade. Por outra banda, como non tiña existencia administrativa, non era legal, non tiña límites ideolóxicos nin administrativos. A fase en que estamos, esta que está en crise, comezou nos anos oitenta coa chegada da autonomía. Como a autonomía non foi interpretada por quen cría no autogoberno político, no canto de ser un instrumento útil, transformouse nun molde e nunha ideoloxía. O galego acabou por reducirse a unha canle de televisión antropolóxica e á asignatura de lingua galega; en paralelo deuse a "autonomización" dos estudos do galego ao escindírense do portugués. Na práctica foise creando unha cultura conformada por unha ideoloxía rexionalista, limitada ao autoconsumo e dependente da Administración. A cultura galega hoxe ten dimensión, fasquía e natureza autonómica, isto é, subalterna e dependente, e rixidamente instalada dentro da cultura nacional española como unha anomalía rexional.

Con todo, non hai un fracaso total da cultura galega, pois se observamos o que acontece na Rede veremos que aí a presenza do galego é moi superior aos medios impresos e á representación social: na Rede, fóra da institución, o galego está vivo da man de xente nova moi activa.