Teresa Brutcher, o cerne do real
A pintora estadounidense traballa nun antigo fiadeiro en Pontevedra
Tralo paso esmiuzador do furacán Katrina, un cadro de Teresa Brutcher estivo varios días aboiando no Mississippi. "Ben pode crermo", díxolle o dono en cuestión, "de tódalas perdas que sufrín, unha das que máis me doeu foi a do seu óleo...".
Así, deste xeito case incrible, novelesco, podería comezar este artigo. Mais tamén podería principiar con esta longa pregunta: cómo é que unha muller estadounidense, aínda que con sangue alemán, francés e irlandés nas súas veas, acaba vivindo, "polo de agora", nunha aldea de Pontevedra, nunha antiga casa labrega transformada nunha morada de fábula ó son dun río abáboro, após nacer en Phoenix, graduarse na Universidade de California, ampliar estudos na Escola de San Fernando de Madrid, exercer de cowgirl na lendaria Prescott, dar clases en Zaragoza, retomar "xa de maior" a pintura e expoñer noutras tantas cidades do mundo? O porqué desta andaina de ida e volta, igual de incrible, igual de novelesca ca historia do cadro arrastrado polo ciclón, é e só o sabe un galego chamado Leo: o marido de Teresa. Alén diso, o certo é que a pintora leva xa tantos anos afincada na Galicia que ben podemos considerala unha das nosas creadoras.
"Ó principio cría poder cambiar a xente; agora non estou tan segura"
O alpendre esborrallado que o esposo de Brutcher, enxeñoso e enxeñeiro, reconverteu en obradoiro "era o antigo fiadeiro", explica ela. "Cousa que me encanta, pois, en certa maneira, eu estou a facer o mesmo: fiar. Malia que o meu labor non sempre conclúa en festa!". Cando entramos alí, apenas hai cadros. "Veño de expoñer en Granada e en Frankfurt", conta, por medio das dúas galerías que promoven e custodian a súa obra: a C5 e a Ceferino Navarro. Amais, Brutcher conta, ende ben, cun pequeno grupo de afeccionados ós seus lenzos: "Así que non podo queixarme".
Traballo lle custa aprofondar no que ela mesma denomina The Real Thing. "Moitas, moitas horas" debe pasar, en efecto, esta creadora diante do seu cabalete para atinxir esa habelencia que é o primeiro que chama a atención dos seus debuxos, dos seus óleos. E iso que ela afirma: "Son autodidacta, no senso de que, malia estudar en boas escolas, con profesores de moita sona, houben aprender pola miña conta, pois estes, en xeral, limitábanse a dicirche: pinta. Ou sexa: anda polo teu pé, rapaza; avíate como poidas". E vaia se se aviou, esta rebelde!
En pleno boom da abstracción, Brutcher elixiu o camiño da figuración máis extrema. Hiperrealismo irónico ou crítico, denomínano algúns debido á ironía, si, e á crítica desta sociedade consumista, machista, hedonista e egoísta patente nos seus cadros. Pero ela mesma recoñece a súa débeda co superrealismo (Salvador Dalí, Valentine Hugo, René Magritte...), así como cos devanceiros deste movemento (O Bosco, Giuseppe Arcimboldo, William Blake...) e con compatriotas seus coma Georgia O'Keeffe, David Hockney ou Robert Cottingham e o cento de pintoras extraordinarias pero ignoradas polos homes que a precederon no seu país.
Foi aí, no seo do hiperrealismo estadounidense (Don Eddy, John Kacere, Malcolm Morley e compañía) onde Brutcher, a todas luces, decidiu acubillarse. "Escollín o realismo sinxelamente porque me gusta pintar así, porque me divirte", asevera. "Ó principio cría que a través da pintura podía transmitir mensaxes profundas, cambiar a xente, transformar a sociedade, coa ousadía propia da xuventude, e coidaba que a mellor vía para atinxilo era o realismo ou o superrealismo. Agora non estou tan segura de poder lograr nada diso, nin de ter solución ningunha que ofrecer. Tan só tento comunicar as verdades que vou descubrindo dentro e fóra de min". Amosar as distintas realidades do real.
Esa liña e esa temática claramente americanas son innegables nunha parte da súa obra. Se cadra a menos "orixinal", por mor "do lastre que supón o compendio de experiencias colectivas e influencias históricas". Pero hai outra, para nós moito máis abraiante e arrepiante, e que poderiamos chamar hiperrealismo máxico e ou lírico, na que Brutcher semella estar atopando o seu auténtico xacer. Sen refrear esa arela de denuncia que aproa a súa procura, Brutcher, coma os grandes superrealistas, é quen de avir o onírico e o verídico, o tenro e o cruel, o carnal e o espiritual cristalizando a súa aparente dualidade, reconciliando o seu suposto antagonismo iónico. E de facelo xa cun folgo de seu. Sobre todo nos retratos, xénero que domina e que a fascina pola dobre posibilidade que sempre ofrece de, por unha banda, recrearse nos detalles externos, e, por outra, mergullarse na psicoloxía da ollada.
"A nivel estético", di, "os retos que ha enfrontar un pintor abstracto ou de calquera outro estilo son semellantes ós dun pintor realista. Todos arelamos o mesmo: o equilibrio entre a forma e o fondo, a cor e a luz... Plasmar un sentimento ou unha sensación extraordinaria. Retar ó espectador a que se vexa no noso espello, mais sempre co propósito de provocar algo nel: quer ledicia ou mágoa, quer acougo ou desacougo".
Un sinal claro de que Brutcher vén de iniciar a súa madurez é o seu "absoluto convencemento da responsabilidade" que ten "de deixar algo tras" de si: "Facermos algunha contribución, por mínima que sexa, á Humanidade, en compensación polo usufruto deste planeta e dos seus bens durante a nosa estancia aquí".
Secasí, nun mundo no que a consecución do éxito semella ser o cénit da dita, Brutcher afirma "pintar polo pracer de pintar". "Non me obsesiona ren o feito de realizar ou non esa gran obra pola que, en teoría, podería ser lembrada. Para min, o esencial, coma creadora e coma persoa, é o proceso en si. O camiño, non a meta". Pintar foi a vía que ela escolleu para pagar a súa débeda coa vida. E, a xulgar polos dons cos que esta está a agasallala a ela e polas marabillas coas que ela está a agasallarnos a nós, ben podería morrer tranquila.
