Cando se fodeu Galicia?

Cando se fodeu Galicia? Hai cousas dun pasado que non cesa.

Agora presten atención porque lles vou contar a historia dos cen mil estorniños.

A película máis fermosa do ceo da Coruña eran os cen mil estorniños. Ese cine asombroso, esa pantalla prodixiosa, esa obra de arte da natureza, vén de ser borrado polas bravas en pouco tempo. Vén de ser esnaquizado por decreto. Esa milenaria beleza non desapareceu por unha catástrofe natural, por unha peste avícola. Tampouco foi unha decisión dos estorniños. Os estorniños facían asembleas, si, mais eran encontros de chíos festeiros, de saudosos aturuxos, pois acordaban a grande migración. A magnífica peregrinación ao mar Ártabro. Alí, nos países nórdicos, nas illas británicas, no Eire, tomarían, un ano máis, a valente decisión de fuxir da invernía á procura do paraíso dos estorniños: a baía coruñesa. De Stonehenge ao monte do Faro.

Os paxaros, nas súas migracións, oriéntanse tamén polos cambios de luz, polo reloxo solar. Non é unha fantasía pensar que a Torre de Hércules, como o Faro de Ortegal, é para eles unha estrela decisiva na memoria da tribo voadora, da nación celeste. Como debe ser o metrosidero de Monte Alto, a árbore máis vella da Coruña. Seguro que esas marcas están aí, nas conversas dos estorniños. Unha herdanza transmitida no subconsciente colectivo, que diría o Jung. A Coruña era a redoma luminosa, a Terra Prometida na educación sentimental dos estorniños.

E así foi un ano tras outro, durante miles. Ata que alguén decidiu que os cen mil estorniños eran unha molestia, unha fealdade, unha anomalía. E tomaron a decisión dende o concello de declarar a guerra máis estúpida na historia do Ceo: a expulsión dos cen mil estorniños de Coruña. Contrataron os servizos dunha empresa que utilizaba falcóns. Como esa forza disuasoria non foi eficaz dabondo, recorreron ás temíbeis aguias de Harris, a vangarda predadora internacional. E á fin, á alta tecnoloxía dos aparellos de ultrasón. Ata aí chegou a resistencia das bandadas máis solidarias da república do ar.

"Tiñamos un problema e está arranxado", declarou o voceiro da empresa que protagonizou a operación especial por encargo do concello coruñés. "Acadamos o mínimo histórico. Xa só fican cincuenta!". Oito anos de guerra secreta no ceo da Coruña Que mal fixeron os estorniños? Se cadra un excremento a destempo no traxe Armani dalgún burócrata, unhas cacografías no teito dalgún Audi oficial, unha "verdade incómoda" na cachola dalgún cerebro da concellería do Medio Ambiente.

Os estorniños pousaban nas árbores da cidade no lusco-fusco. Nesa hora en que a luz fai todo máis feiticeiro, cunha tulipa de engado e misterio, e todos os rostros, velados, son máis interesantes. Os estorniños facían vibrar, revivir, en magnífica instalación artística, os grandes olmos negros do xardín de San Carlos, as palmeiras do Recheo e da Palloza. A quen molestaban de verdade os cen mil estorniños? A esa música de crepúsculo algún megalómano chamáballe "ruído".

No cinema do ceo da Coruña, durante o día, os estorniños movíanse en nubes sen acougo. Secuencias fílmicas dunha fasquía expresionista. Engaiolantes exhibicións nas que imprimían movemento á paisaxe toda. Ese debuxar no ceo dos estorniños, de efecto tan estético, tiñan para eles unha funcionalidade. Cando os estorniños se moven así constrúen unha ficción colectiva: imitan, en trama de puntiños, como os da arte pop, ás grandes aves predadoras para así conxurar o perigo. Así resistiron durante anos esta absurda guerra.

Agora proclaman triunfadores que dos cen mil de hai catro anos xa só quedan medio cento de estorniños. Aínda han facer un Desfile da Victoria das aguias Harris, con trofeos de Taxidermia. Só cincuenta estorniños na Coruña? Equivócanse. Somos cincuenta e un.

FISTERRA E O CABO DO FORMIGÓN

"A miña forma de arte é unha breve viaxe a pé pola paisaxe", escribiu Hamish Fulton, un dos pioneiros do land-art. O único que temos que tomar dunha paisaxe son fotografías. O único que temos que deixar nel son as pegadas dos nosos pasos".

Os nosos "pasos"? A nosa "pegada"

Fulton, compañeiro de Richard Long, outro xenio ambulante, falaba nun sentido literal e non figurado cando se refería ás "pegadas dos nosos pasos". Hai outro tipo de xente que tamén se empeña en deixar a fatídica "pegada do seu paso". Pegadas inesquecíbeis. Pasos sen cura. O seu paso pola política, pola burocracia, polos despachos do poder onde se deciden e deseñan as grandes obras. Prodúcese nalgúns destes homes providenciais unha extraordinaria metamorfose. O seu pé medra e medra ata acadar unha dimensión meirande que a da paisaxe na que decidiron intervir. Non obran para realzar a paisaxe senón o seu pé. Así que a xente non dirá Qué fermoso lugar!, senón que exclamará Vaia "pegada de paso" deixou aquí Fulano! Un deses enormes pés vén de pousar en Fisterra.

A lendaria e histórica Fin da Terra vai camiño de ser o Cabo do Cemento, a Fin do Formigón. A estrada do Faro necesitaba un arranxo. E había que limpar de restroballo o carreiro da beiramar. Mais o territorio do cabo, o espazo natural do arredor do Faro, debería ser un dos lugares sagrados de Galicia. De tocar, o menos posíbel. Sen violencia, sen grosería. Realzar a paisaxe, non tapala. Cómo non entender que vale máis un grao de pedra de Fisterra que un camión de cemento? A intervención que alí se está a facer é un exemplo que podía figurar na antoloxía mundial de Foder a Paisaxe.

Fisterra é un referente principal na cartografía da realidade e na xeografía da imaxinación. Un punto de encontro planetario e astral. O embarcadoiro do Máis Alá. Máis alá? Pois máis alá! Será por formigón?

A PERPETUIDADE DO 'SALTO' DO PINDO

Hai, si, "pegadas de pasos" que nin Deus pode sandar. Pegadas de pasos que perdurarán durante xeracións. Non lonxe de Fisterra, na máis fermosa, para min, beiramar atlántica, está o salto do Pindo. A construción dun encoro que acabou coa fervenza do río Xallas sobre o mar de Ézaro é un dos maiores crimes rexistrados contra a paisaxe en Europa. Era unha fervenza única na súa tipoloxía.

Agora temos na Xunta, en Medio Ambiente, xente que polo menos ten escrúpulos e non son liquidadores de paisaxe. Mais o capitalismo impaciente anda doente detrás do negocio enerxético. Aí fixéronse e fanse reis Midas coa Nai Terra. Eses, os que se forran cos nosos ríos e ventos, eses si que son galeguistas, carallo! Eses si que aman a Terra e non outros. Unha cousa é facer un poema ao Xallas e outra ben diferente ter collóns a zugarlle o último electrón.

A realidade sempre vai máis alá que a ficción, tamén nos xéneros do pesadelo e do absurdo. Un sempre ten a esperanza de que desfeitas como a do salto do Pindo puideran ter algún día reparación. Mais teño diante un documento oficial no que se certifica que o prazo da concesión desta hidroeléctrica é A PERPETUIDAD. Así, en maiúsculas. Comezou todo cunha resolución estatal de 1900, ampliada e transferida o 2 de xuño de 1956. Iso si que é confiar na eternidade. Como Deus anda tal alto, non sei se mandarlle un telegrama a Chaves.

AS MIGAS

O PIROPO. Vai vento. Hai corpos que aman o vento e móvense contra del cunha beleza eufórica. Pola rúa de Beiramar vai unha moza de longas guedellas e un vagabundo, que adoito desvaría, chimpa o verso perfecto do máis elegante bardo: "Ai, nena! Que ben capeas o temporal!".